Van oorsprong worden gouden munten gebruikt als betalingsmunten, aangezien destijds de goudstandaard nog werd aangehouden. Sinds goud ook een echte beleggingsfunctie heeft gekregen, zijn er ook gouden munten die geen primaire betalingsfunctie hebben maar worden gebruikt als zuivere belegging.
Eén van de belangrijkste eigenschappen van een beleggingsmunt is dat de waarde van de munt is gebaseerd op het gewicht in fijngoud dat in de munt is verwerkt, gekoppeld aan de marktwaarde van goud. Echter, bij veel gouden beleggingsmunten is er wel een nominale waarde gekoppeld en kan de munt tevens een wettig betaalmiddel zijn. Dit is niet het belangrijkste kenmerk van een beleggingsmunt, aangezien de goudwaarde in de meeste gevallen aanzienlijk hoger is dan de nominale waarde.
Een belangrijk onderscheid dat we hier aan willen brengen zijn de verzamel- en herdenkingsmunten enerzijds en de beleggingsmunten anderzijds. Uiteraard kan dit in de praktijk verweven zijn met elkaar. Aangezien een gouden herdenkingsmunt wegens het goudgewicht wel degelijk een beleggingsfunctie kan vervullen.
De Europese Commissie benoemt in de Europese richtlijn 98/80/EG de eigenschappen van beleggingsmunten en onderscheid de beleggingsmunten hiermee met een deel van de verzamel- en numismatische munten. De volgende eigenschappen zijn bepalend voor beleggingsmunten:
- als het goudgehalte hoger is dan 90%;
- als de munt is geslagen na 1800;
- als het een wettig betaalmiddel is of is geweest in een staat; en
- als de verkoopwaarde niet hoger is dan 80% van de marktwaarde van goud.
Dit heeft de Nederlandse overheid ook overgenomen in de Wet op de omzetbelasting 1968. Daarnaast geeft de overheid in deze belastingwet aan dat alle gouden munten die genoemd worden door de Europese Commissie in hun jaarlijkse in de C-serie van het Publicatieblad ook onder de noemer beleggingsmunten valt.
De gouden munten van de Nederlandse staat die volgens de Europese commissie onder beleggingsmunten vallen zijn:
- gouden dukaat (enkele en dubbele)
- 1 gulden munt
- 5 gulden munt
- 10 gulden munt
- 10 euro munt
- 20 euro munt
- 50 euro munt
Ondanks het diverse aanbod van Nederlandse beleggingsmunten worden er ook veel buitenlandse munten verhandeld in Nederland. Veel van deze beleggingsmunten worden hiervoor speciaal geslagen, ook wel bullion coins genoemd. Vaak zit hier een premium op voor de uitgevende partij. Deze beleggingsmunten worden doorgaans uitgegeven door een staat en hebben ook een nominale waarde. Deze nominale waarde is echter aanzienlijk lager dan de marktwaarde op basis van het goud.
Veel voorkomende beleggingsmunten in Nederland zijn de: