Het was een slechte week voor voorstanders van stevig klimaatbeleid; de spreekwoordelijke wind lijkt plotseling uit een andere hoek te waaien. Overleeft het klimaatakkoord leiders als Trump en Milei? Verder richten we onze blik op Duitsland, waar de regeringscoalitie is gevallen en deze week duidelijk werd dat er mogelijk een einde komt aan de Schuldenbremse. Tot slot bespreken we de pauze in de bullmarkt voor goud en zilver: wat zijn de verwachtingen voor de komende tijd?
De aanpak van klimaatverandering via het financiële systeem staat onder druk. Terwijl Europa ambitieus blijft, lijkt de steun in de VS en elders af te brokkelen. Bloomberg schreef dat de Fed deze week heeft geweigerd het Basel Klimaatplan te steunen. Volgens dit plan van het Basel Comité voor Bankentoezicht moeten banken gaan rapporteren over klimaatrisico’s.
Jerome Powell, de voorzitter van de Fed, zei eerder dit jaar al dat klimaatverandering aanpakken niet onder het mandaat van de centrale bank valt: "Wij zijn geen beleidsmakers op het gebied van klimaatverandering … Wij geloven dat we ons werk moeten doen zoals u dat aan ons heeft toevertrouwd, namelijk maximale werkgelegenheid en prijsstabiliteit." Volgens Bloomberg had het Comité om deze reden het klimaatplan al aanzienlijk afgezwakt. Het comité bereidt zich nu voor op een scenario waarin het werk aan het opnemen van klimaatoverwegingen in de wereldwijde rapportageregels voor banken mogelijk voor onbepaalde tijd wordt opgeschort.
Christine Lagarde, persconferentie ECB 12 september (bron: ©Felix Schmitt for the ECB)
Onze eigen Europese Centrale Bank kijkt er compleet anders naar, en ziet klimaatbeleid wel als onderdeel van het mandaat van de centrale bank. Zo steunen ze onder andere de implementatie van een CO2-beprijzing, net als De Nederlandsche Bank (DNB). De Nederlander Frank Elderson, afkomstig van DNB en nu werkzaam voor het eerder genoemde Basel Comité en de ECB, is uitgesproken voorstander van het meewerken aan stevig klimaatbeleid. Hij kwam eerder dit jaar zelfs in opspraak omdat hij uitspraken gedaan had over het ‘herprogrammeren’ van nieuwe medewerkers in relatie tot klimaatbeleid.
Deze week publiceerde Christine Lagarde, voorzitter van de Europese Centrale Bank, nog een artikel in de Financial Times over het belang van klimaatbeleid en het halen van de doelen uit het klimaatakkoord van Parijs. Ze schrijft: "Wij moeten dringend alle mogelijke kapitaalbronnen ontsluiten, met snelheid en op grote schaal, en de regelgevende voorwaarden creëren om onze groene toekomst te financieren en de natuur te behouden."
Toch lijkt er nu ook in Europa een andere wind te gaan waaien. Veel Europese banken moeten nu, anders dan in de VS, openbaar maken hoe hun kredietportefeuilles in overeenstemming zijn met het akkoord van Parijs. Maar de Franse president Macron zei deze maand dat hij vindt dat de Europese Unie haar financiële regelgeving moet 'synchroniseren' met die van de VS om de concurrentiekracht te ondersteunen. Daarnaast wordt het steeds duidelijker dat fossiele brandstoffen nu nog onmisbaar zijn. De Duitse industrie zit diep in de problemen door het energiebeleid daar, verderop in dit artikel meer over de crisis daar.
De Argentijnse president Javier Milei in 2024 (bron: Flickr)
De verkiezing van Trump, die uitgesproken pro-olie is en waarschijnlijk weer uit het klimaatakkoord van Parijs gaat stappen, is slecht nieuws voor de voorstanders van stevig klimaatbeleid. De stabiliteit van het akkoord lijkt nu onzeker te zijn. De Argentijnse president Javier Milei heeft zijn onderhandelaars op de Cop29 klimaattop na drie dagen naar huis gestuurd. Hij noemde de klimaatcrisis een ‘socialistische leugen’ en klimaatwetenschappers ‘luie socialisten’. Bovendien annuleerden meerdere regeringsleiders hun reis naar de top.
U heeft het misschien gemist vanwege alle aandacht voor de Amerikaanse verkiezingen: de Duitsers moeten waarschijnlijk begin 2025 opnieuw naar de stembus omdat de regeringscoalitie is gevallen. Dit gebeurde vorige week nadat kanselier Olaf Scholz zijn minister van Financiën, Christian Lindner, had ontslagen. Er was onenigheid tussen de coalitiepartners over een gat in de begroting van €9 miljard. Het gaat al langere tijd bergafwaarts met Duitsland, zo is de industriële productie inmiddels 17 procent lager dan in 2017.
Ontwikkeling industriële productie Duitsland (Bron: FT, via Philipp Heimberger)
Volgens de Financial Times had het conflict een diepere ideologische dimensie over hoe om te gaan met de economische neergang van Duitsland en hoeveel publieke schulden de regering wettelijk mag aangaan. Duitsland heeft een Schuldenbremse (schuldenrem) die is vastgelegd in de grondwet. De sociaaldemocraten en de groenen willen dit al lange tijd versoepelen, maar de liberale Lindner ging hier niet mee akkoord. Lindner riep eerder op tot belastingverlagingen en bezuinigingen op klimaatbeleid om de economische neergang in het land tegen te gaan. De versoepeling zou Duitsland in staat hebben gesteld om meer schulden aan te gaan en daarmee onder andere zijn steun aan Oekraïne te vergroten.
De hoge Europese Schuldquotes (bron: Holger Zschaepitz)
Woensdag zei oppositieleider Merz (CDU) dat hij het hervormen van de Schuldenbremse niet langer uitsluit. Hij gaf aan dat hij niet open staat voor een hervorming om de uitgaven aan consumptie of sociaal beleid te verhogen, maar als extra leningen zouden worden gebruikt om investeringen te stimuleren, "dan kan het antwoord anders zijn."
Dit kan dus het einde van de Duitse Schuldenbremse betekenen. In oktober hadden we Nout Wellink, voormalig president van De Nederlandsche Bank, nog als gast in onze podcast. Hij sprak in het interview juist erg positief over de Duitse Schuldenbremse en ziet het als oplossing voor de te hoge begrotingstekorten en schulden van Europese overheden.
Bonus Leestip: niet alleen Duitsland maar heel de EU loopt economisch gezien steeds verder achter op Amerika. Deze week verscheen er een interessant draadje over op Twitter, dat viraal ging. Lees het hier.
De goudprijs daalde deze week verder naar het niveau van oktober dit jaar. In de weekselectie van vorige week hadden we het al over de daling van de goudprijs na de verkiezing van Trump. We schreven toen dat dit waarschijnlijk te maken heeft met verwachtingen dat geopolitieke spanningen nu gaan afnemen en dat verschillende experts verwachten dat de goudprijs vanwege andere factoren op de langere termijn weer zal stijgen.
De goudkoers op vrijdagochtend 15 november (bron: Holland Gold)
Volgens Maximilian Layton, hoofd grondstoffenonderzoek bij Citi, is er een pauze in de bullmarkt voor goud en zilver die nog enkele weken kan aanhouden. De onderliggende drijfveren van de goudmarkt blijven aanwezig, aldus Layton. Ole Hansen, hoofd grondstoffenstrategie bij Saxobank, laat op X weten dat zijn optimistische visie op goud voor de middellange tot lange termijn niet is veranderd. Ook JPMorgan Chase geeft aan de goudprijs in 2025 verder te zien stijgen. Op Kitco onderschrijven ze dit en zien ze de lagere goudprijs als kans om goud goedkoop in te slaan.
In de Financial Times lezen we dat de aandelen van het Australische goudmijnbedrijf ‘Resolute Mining’ deze week met meer dan 30 procent daalden. Dit gebeurde nadat bekend werd dat CEO Terence Holohan en twee medewerkers zijn opgepakt in Mali. Het bedrijf exploiteert de Syama-mijn in Mali via een dochteronderneming. Ze waren in de hoofdstad Bamako om te spreken met de mijnbouw- en belastingautoriteiten. De Malinese regering verhoogt de laatste tijd de druk op mijnbouwbedrijven om hun contracten te heronderhandelen. In september kwamen Barrick Gold en de Malinese regering tot een schikking nadat de militaire regering van het land vier medewerkers vasthield en had aangegeven dat het bedrijf meer dan $500 miljoen aan achterstallige belastingen moest betalen. Recent zagen we ook al dat Tanzania de goudmijnbedrijven onder druk zet. Frank Knopers schreef een artikel op onze website over de risico’s van goudmijnbedrijven ten opzichte van fysiek goud. Lees het hier terug.
Ondertussen stijgt de vraag naar zilver dit jaar naar recordhoogte. Met name de vraag uit de industrie neemt erg toe, 7 procent dit jaar. Dit komt vooral door de toepassing van het edelmetaal in zonnepanelen en elektrische voertuigen. De productie van zilvermijnen lijkt de stijgende vraag niet bij te kunnen benen en groeit maar met 1 procent. Een plausibele verklaring voor de enorme stijging van de zilverprijs. In de maandelijkse update gingen we dieper op dit onderwerp in, bekijk het hier.
Waar komt de vraag naar zilver vandaan vergeleken met 10 jaar terug? (bron: Peter Krauth)
Kijk ook eens een keer op ons YouTube kanaal
Namens Holland Gold interviewt Paul Buitink verschillende economen en experts op macro-economisch gebied. Het doel van de podcast is om de kijker een beter beeld en houvast te bieden in een steeds sneller veranderend macro-economisch en monetair landschap. Klik hier om te abonneren.
