9.5
7.175 reviews
Nederlands
nl
Deze week zagen we een historische Duitse draai op begrotingsbeleid en zien we dat de EU-defensieplannen de basis voor stabiliteit van onze euro verder onder druk zetten. Terwijl miljarden aan nieuwe schulden worden aangekondigd voor wapens en infrastructuur, verdwijnen de begrotingsregels stilletjes naar de prullenbak. Staan we aan het begin van het einde van de euro én de Europese verzorgingsstaat?
De Europese Centrale Bank heeft afgelopen donderdag haar beleidsrente met een kwart procentpunt verlaagd naar 2,5 procent. Dit terwijl volgens de bekende Taylor Rule er geen verlaging had moeten zijn. Het is de laagste beleidsrente sinds februari 2023. De ECB zegt dat het monetaire beleid merkbaar minder restrictief wordt, doordat de renteverlagingen nieuwe leningen goedkoper maken voor bedrijven en huishoudens, en de kredietgroei aantrekt.
Renteverlaging ECB (bron: Holger Zschaepitz)
De beslissing volgt op bijzonder zwakke economische groeicijfers en een inflatiedaling tot 2,4 procent in de eurozone in februari, iets hoger dan de verwachte 2,3 procent en nog steeds hoger dan het doel van 2 procent. In het vierde kwartaal van 2024 groeide het bbp van de eurozone met slechts 0,1 procent ten opzichte van het voorgaande kwartaal. In Nederland is de inflatie aanzienlijk hoger. Het CBS liet weten dat het Nederlandse inflatiecijfer in februari steeg naar 3,8 procent. Je zou dus kunnen stellen dat het beleid van de ECB eigenlijk te soepel is voor ons land. 'Onverstandig', aldus Lex Hoogduin over de renteverlaging, maar dit was deze week niet het grootste punt van kritiek.
Ontwikkeling Inflatie Nederland (bron: CBS)
Er is momenteel veel commentaar op de richting die de EU inslaat. Deze week lanceerde Ursula von der Leyen het plan om €800 miljard te investeren in Europese defensie en infrastructuur. Het plan heet ReArm Europe, en moet met nieuwe schulden worden betaald. We schreven deze week een artikel over het plan. Verschillende landen, waaronder Frankrijk, Spanje en Italië pleiten al een tijd voor eurobonds, dat zijn gemeenschappelijke schulden. Maar daar blijft het niet bij.
De Europese Commissie wil nu de ontsnappingsclausule van het Stabiliteits- en Groeipact (SGP) activeren. Volgens het SGP zijn lidstaten verplicht een begrotingsbeleid te voeren dat het overheidstekort onder de 3 procent van het bbp en de staatsschuld onder de 60 procent van het bbp houdt. Als landen hierin falen kan dit leiden tot sancties en boetes via een procedure. Verschillende landen zijn momenteel doelwit van zo’n procedure, waaronder Frankrijk, Italië, België en Hongarije. Met de ontsnappingsclausule kan er in noodsituaties tijdelijk van deze begrotingsregels worden afgeweken. De clausule was eerder al tot eind 2023 geactiveerd vanwege de pandemie.
Christine Lagarde, voorzitter van de ECB (bron: Martin Lamberts/ECB)
Lex Hoogduin ziet dit als het feitelijk afschaffen van het SGP, en een belangrijke verdere stap in de richting van een Latijnse Europese Monetaire Unie. ‘Hier wordt de facto het SGP bij het grof vuil gezet’, aldus Hoogduin. Ook ziet hij deze ontwikkeling als ondermijning van de stabiliteit en houdbaarheid van de euro. Hij ziet een ECB die vanuit een ivoren toren de problemen negeert en wegduikt van terechte vragen. Volgens hem is dit bekokstoofd door Von der Leyen en Lagarde, die eerder hand in hand liepen.
Ook Edin Mujagic reageerde met harde woorden. ‘Niet te geloven’, aldus de econoom en fondsmanager. Hij ziet deze ontwikkeling de inflatie structureel aanjagen. Mujagic is het met Hoogduin eens dat de defensieplannen van Von der Leyen het einde betekenen van de Europese begrotingsregels. Hij ziet het belang van defensie, maar volgens hem moeten de investeringen gedekt worden door bezuinigingen bij de Europese overheden middels een Elon Musk-achtige operatie, en niet met extra schulden.
Verzet vanuit ‘de meest rechtse regering ooit’ is er niet. Schoof lijkt akkoord te gaan met de versoepeling en de extra €150 miljard leningen van Brussel, waarvoor Nederland garant staat. Dit terwijl een recente motie over het niet instemmen met Europese defensiebonds recent in de Tweede Kamer nog is aangenomen. Oud EU-parlementariër Rob Roos zei hierover op X: ‘We gaan garant staan voor lidstaten die al meer dan 10 jaar failliet zijn.’
De Franse president Emmanuel Macron sprak deze week zijn land toe en verzekerde Oekraïne van steun. Ook liet hij blijken dat Frankrijk de leiderschapsrol wil pakken in Europa op gebied van defensie en de nucleaire paraplu nu de VS wat afstand van deze rol in Europa lijkt te nemen. Zerohedge ziet een strijd ontstaan om deze leidende rol in Europa tussen Frankrijk, Duitsland en Polen.
Franse president Emmanuel Macron (bron: France Diplomatie)
Macron zei dat de Europese begrotingsregels overbodig zijn geworden. Deze toespraak is niet los te zien van de economische situatie van Frankrijk. De Fransen hebben al tijden grote problemen met het naar beneden krijgen van het enorme begrotingstekort en de staatsschulden. Hervorming lijkt in de huidige politieke situatie bijna onmogelijk. Ze hebben dus veel belang bij versoepeling van de begrotingsregels. Ook zijn ze uitgesproken voorstander van gemeenschappelijke Europese schulden. Voormalig EU-parlementariër Michiel Hoogeveen wees bovendien op een ander belang van Frankrijk. Volgens hem spekt een oorlogseconomie vooral de Franse industrie. De Fransen zijn tenslotte een van de grootste wapenexporteurs ter wereld.
Beoogd bondskanselier Friedrich Merz liet deze week weten een mega-investering in defensie en infrastructuur te willen doen van € 900 miljard en de schuldenbremse los te willen laten. Volgens de NOS roept het plan veel weerstand op, ook binnen de partij van Merz. In de verkiezingscampagne hamerde Merz nog op het vasthouden van de schuldenrem, het onderwerp waar de vorige coalitie over viel. Dit is het grootste schuldenpakket uit de moderne Duitse geschiedenis.
Duitsland kampt al geruime tijd met economische stagnatie. Ook deze week kwamen er nog enorm slechte cijfers naar buiten, het aantal fabrieksorders daalde met 7 procent. Deze draai kom de Duitse politiek dus wel goed uit. Ook Merz rechtvaardigde deze stap door te wijzen naar de situatie rondom Trump en Oekraïne. Hij wil net als Macron de leidende rol in Europa vervullen.
Na decennia van strikt conservatief begrotingsbeleid is dit plotseling een "whatever it takes"-moment. De schulden van Duitsland zouden binnenkort hoger kunnen zijn dan die van Italië. Het is daarom ook niet gek dat de Duitse staatsobligaties deze week hun slechtste dag sinds de val van de Berlijnse Muur beleefden. De rente op Duitse 10-jaars staatsobligaties (Bunds) steeg met 30 basispunten, richting de 2,8 procent.
De rente op Duitse staatsleningen maakte de grootste stijging door sinds de hereniging van Duitsland (bron: Bloomberg)
Beleggers op de aandelenmarkten reageerden door geld weg te halen uit de VS ten gunste van Europa en vooral Duitsland. Vooral de defensie-aandelen Rheinmetall en Airbus doen het goed, maar ook de autoproducenten. De koersen van Franse defensiebedrijven zoals Thales presteerden ook erg goed. Sommigen verwachten dat de ECB haar beleid binnenkort weer zal moeten verkrappen vanwege deze plotselinge Duitse bestedingsdrift. De koers van de euro steeg daarom, en de Duitse inflatieverwachtingen stegen deze week ook naar net boven de 2 procent.
Rente Italiaanse staatsobligaties (bron: Jeroen Blokland)
De radicale Duitse draai op begrotingsbeleid veroorzaakte niet alleen in ons buurland stijgende rentes. Overal in Europa stegen de rentes, maar ook daarbuiten, zoals in Japan. Econoom Daniel Lacalle ziet hierin een angst voor ongelimiteerde overheidsuitgaven en het aanwakkeren van aanhoudende inflatie. De rente op Italiaanse staatsobligaties steeg zelfs naar ruim 4 procent. Jeroen Blokland legt op X uit dat de Duitse rente de is waar alle andere Europese rentes op worden gebaseerd. De Franse en Italiaanse rente zal altijd hoger zijn dan de Duitse vanwege kredietwaardigheid. Volgens hem gaat het heel erg interessant worden als Duitsland deze plannen doorzet, want dit zorgt voor directe stress in andere landen.
De vraag die de komende tijd beantwoord moet worden, is wat dit alles betekent voor de Europese verzorgingsstaat. Europa kon deze mede opbouwen dankzij de Amerikaanse defensieparaplu – een impliciete subsidie die nu lijkt weg te vallen. De hogere uitgaven aan defensie, infrastructuur en rente moeten ergens vandaan komen. Daarnaast groeien de uitgaven aan de verzorgingsstaat door de vergrijzing van het continent. Zullen Europese politici de rekening naar de toekomst doorschuiven middels leningen, en de bevolking ongezien belasten met meer geldontwaarding? Gaan overheden de belastingen nog verder verhogen? Het lijkt erop dat dit allemaal gaat gebeuren. Komende week publiceren wij op ons YouTube-kanaal daarom een podcast over de stijgende belastingen in Nederland en een exittax.
Pensioenuitgaven als percentage van de economie (bron: Eurostat, via Michael A. Arouet)
Of het allemaal lukt zonder te snijden in de verzorgingsstaat, is zeer de vraag. De rente zal in dat geval blijven stijgen, net als de inflatie. Dit kan tot veel onrust leiden. Hierboven ziet u hoeveel procent van de economie opgaat aan pensioenuitgaven. In veel Europese landen is dat meer dan 10 procent. En dat zijn alleen nog maar de pensioenen. Het is dan ook niet gek dat er deze week in de Financial Times een artikel verscheen met als titel: ‘Europe must trim its welfare state to build a warfare state’.
Linksom of rechtsom gaan we een periode tegemoet van politieke onrust en waarschijnlijk ook oplopende inflatie. Het is daarom helemaal geen gek idee om te sparen in een asset die daartegen bescherming biedt. Precies dat is van oudsher de rol van goud.
Kijk ook eens een keer op ons YouTube kanaal
Namens Holland Gold interviewt Paul Buitink verschillende economen en experts op macro-economisch gebied. Het doel van de podcast is om de kijker een beter beeld en houvast te bieden in een steeds sneller veranderend macro-economisch en monetair landschap. Klik hier om te abonneren.
