De Amerikaanse staatsschuld blijft groeien en roept steeds meer zorgen op. Moody’s overweegt als laatste grote kredietbeoordelaar de triple A-rating van Amerikaanse staatsobligaties te verlagen, terwijl het IMF waarschuwt dat de wereldwijde schulden nieuwe recordhoogtes bereiken. Volgens economen en investeerders schiet het Amerikaanse beleid tekort om een crisis te voorkomen. Stevent de VS af op een ‘Minsky-moment’ – een punt waarop het vertrouwen instort en financiële instabiliteit onvermijdelijk wordt?
Van alle voorspellingen voor het nieuwe jaar is er eentje die opvallend ontbreekt op de lijsten: de Verenigde Staten zal haar laatst overgebleven triple A-rating verliezen. In augustus 2011 was het Standard & Poors die een schokgolf veroorzaakte door de rating van Amerikaanse staatsobligaties te verlagen van AAA- naar AA+. S&P gaf daarbij als toelichting dat de effectiviteit en voorspelbaarheid van beleidsmakers en politieke instellingen sterk was verslechterd. In augustus 2023 sloot Fitch Ratings zich bij S&P aan en verlaagde ook haar rating voor de Verenigde Staten naar AA+. Moody’s is nu nog het laatste rating agency die de Verenigde Staten op AAA- heeft staan maar verlaagde zijn vooruitzichten in november 2023 al naar negatief. In haar toelichting wees Moody’s op de toenemende polarisatie binnen de Amerikaanse politiek die het moeilijker zal maken om tot een overeenkomst te komen waarmee de schuldenproblematiek te lijf kan worden gegaan.
“Continued political polarization within U.S. Congress raises the risk that successive governments will not be able to reach consensus on a fiscal plan to slow the decline in debt affordability,” – Moody’s November 2023
Sindsdien is de situatie in de Verenigde Staten enkel verslechtert. De omvang van de totale schuld komt nu boven de omvang van de Amerikaanse economie uit.
Bron: Barron’s
Wereldwijde schuldenniveaus tikten vorig jaar bijna een recordniveau van 102 biljoen aan. De stijging van deze wereldwijde overheidsschulden wordt voornamelijk aangejaagd door de Verenigde Staten en China. Het IMF waarschuwt dat regeringen wereldwijd moeilijke beslissingen moeten nemen om de groei van de schuld te stabiliseren om zo te voorkomen dat de wereldwijde overheidsschuld in 2030 op 100 procent van het BBP uitkomt. Het IMF geeft in haar meest recente fiscale monitor aan dat de plannen voor begrotingsaanpassingen bij deze landen echter vooralsnog tekortschiet om dit te voorkomen.
Vooraanstaande economen waarschuwen dan ook dat deze hoge schuldniveaus een zeer serieuze zorg aan het worden zijn. Des te meer nu recent politieke partijen aan de macht zijn gekomen die geenszins van plan lijken te zijn hun uitgaven te beperken. Ray Dalio, oprichter van Bridgewater Associates, is een van die bezorgde economen die waarschuwt dat het tijd is voor landen met hoge schulden om actie te ondernemen om een nieuwe schuldencrisis te voorkomen. Als er geen serieuze actie wordt ondernomen bestaat er volgens hem het risico dat rentes in deze landen zeer sterk zullen stijgen wat een negatief effect zal hebben op de waarderingen van aandelen, onroerend goed en obligaties. Ray Dalio die voor zijn nieuw te verschijnen boek ‘’ How Countries Go Broke: Principles for Navigating the Big Debt Cycle, Where We Are Headed, and What We Should Do’’ onderzoek deed na de laatste 35 schuldencrisissen van de afgelopen 100 jaar geeft aan dat er te weinig kennis in de markt is over schuldencycli. Volgens Dalio gaat aan een schuldencisis veelal negen stadia vooraf die hij uitvoerig in zijn boek beschrijft. De uitgave van schuldpapier is in de basis daarbij een voedingsbodem voor het financiële systeem. Het nadeel is dat bij een te hoog schuldniveau het andere uitgaven verdringt.
Als er vervolgens nieuw schuldpapier wordt uitgegeven om bestaand schuldpapier te financieren dan creëert een land hiermee een disbalans die een ‘’financiële hartaanval’’ kan veroorzaken. Consequentie is dat een land dan niet aan zijn financiële verplichtingen kan voldoen. In het geval van de Verenigde Staten zou het dan nieuw geprint geld het systeem moeten injecteren. Dit met de nodige devaluering van de dollar tot gevolg. Ray Dalio maakt zich dan ook met name zorgen over de Verenigde Staten. Hij waarschuwt dat de Verenigde Staten failliet kan gaan vanwege de toenemende problemen met de overheidsschuld aangezien het land worstelt met ongekende rentebetalingen. De gemaakte kosten gaan langzaam naar 2 miljoen dollar per minuut. Met een staatschuld die langzaam oploopt naar 36 biljoen en rentebetalingen van meer dan 892 miljard in 2024. De stijgende rentekosten op de uitstaande leningen overstijgen inmiddels het defensiebudget van de Verenigde Staten. Het is een rente op rente-effect dat geen land oneindig kan volhouden zonder financiële gevolgen.
Bron: Department of Treasury – De Tijd
Als Trump zijn plannen voor belastingverlaging doorzet zal het tekort ongeveer 6% van het BBP bedragen. Verlengt het congres deze maatregelen dan zal dit tekort doorschieten naar 7,5% van het BBP. In beide scenario’s creëert dit te veel schulden die vervolgens aan de rest van de wereld verkocht moeten kunnen worden. Potentiële buitenlandse kopers zitten al voor een disproportioneel deel in schuldpapier en uiten meer en meer zorgen om nog meer Amerikaans schuldpapier op te kopen. Buitenlandse investeerders zijn daarnaast bezorgd over de snelheid waarmee het aanbod van Amerikaanse schuldpapier toeneemt en de mogelijke handelssancties waarmee de Verenigde Staten omringende landen afschrikt. Als de Verenigde Staten haar schuld wenst te stabiliseren dan moet de overheid haar tekort terugbrengen tot 3% van het BBP.
De vermeende 2 biljoen dollar aan bezuinigingen van het zogenaamde ‘’Department of Government Efficiency, ook wel DOGE, onder leiding van Elon Musk en Vivek Ramaswamy is in haar beoogde bezuinigingen gericht op Amerikaanse buitenlandse hulp (slechts 1% van de begroting) en administratieve kosten van de gezondheidszorg. De recent aangekondigde mogelijkheid voor ambtenaren (2,3 miljoen in totaal) om vrijwillig op te stappen via een ontslagvergoeding lijkt op het eerste gezicht een te zachte maatregel om het tij te doen keren. Het risico is daarnaast dat als het bij beloftes blijft dit negatieve gevolgen kan hebben voor de financiële markten.
In dit licht is het niet verwonderlijk dat markten sceptischer worden om zich te committeren aan Amerikaans staatspapier. Het is voor partijen dan ook steeds kostbaarder geworden om zich via zogenoemde Credit Default Swaps in te dekken tegen mogelijke wanbetaling van de Amerikaanse overheid. Was dit in 2008 nog 8.4 basispunten nu is 32 basispunten heel gebruikelijk.
Ray Dalio voorziet bij het uitblijven van daadwerkelijke maatregelen een schuldencrisis vergelijkbaar aan die ten tijde van het uiteen storten van het monetaire systeem van Bretton Woods in 1971. Obligaties zullen daarbij nog veel harder dalen dan we recent in Engeland en Frankrijk hebben gezien. Daarnaast zal het gepaard gaan met hoge inflatie en hoge volatiliteit binnen de verschillende valuta. Dalio is dan ook selectief in zijn beleggingsbeleid en adviseert te beleggen in AI-toepassingen die bedrijven kunnen gebruiken om kostenefficiënter te worden. Daarnaast adviseert hij goud te kopen en bitcoin.
Paul Tudor Jones die de crash van 1987 juist voorspelde sluit zich bij Ray Dalio aan. Mocht de overheid niet tijdig haar uitgaven onder controle krijgen dan dreigt een ‘’Minsky-moment’’ zodra de markt realiseert dat de ingeslagen weg niet houdbaar is. Een Minsky-moment, vernoemt naar de Amerikaanse econoom Hyman Minsky, verwijst naar een plotselinge ineenstorting van de financiële markten. De bekende econoom El-Erian noemt in zijn verklaring van de stijgende goudprijs dan ook dat mensen steeds meer het vertrouwen in de VS beginnen te verliezen als verantwoordelijke beheerder van het internationale geldsysteem.