9.5
7.239 reviews
Nederlands
nl
Zien we de contouren van een nieuwe monetaire reset? In de afgelopen eeuw vonden meerdere fundamentele ‘monetaire resets’ plaats: momenten waarop het internationale financiële systeem ingrijpend werd herzien. Zulke omwentelingen waren vaak bittere noodzaak. Economische crises, oorlogen en geopolitieke verschuivingen maakten bestaande monetaire regimes onhoudbaar. In dit artikel werpen we een blik op de grote historische resets van de afgelopen eeuw en analyseren we de huidige spanningen. Staan we aan de vooravond van de volgende grote reset?
Na de Eerste Wereldoorlog keerden landen terug naar de klassieke goudstandaard, ondanks veranderde economische verhoudingen. De VS waren uitgegroeid tot grootste crediteur en goudbezitter, terwijl Europa met oorlogsschulden kampte. De deflatoire effecten van de goudstandaard beperkten monetair beleid en verergerden de gevolgen van de Beurskrach van 1929 in de VS.
De crisis leidde tot het loslaten van de gouden standaard: eerst door het VK (1931) en later de VS (1933). De dollar werd gedevalueerd en privé goudbezit verboden. Landen die hun munt loskoppelden, kenden eerder herstel. Anderen, zoals Nederland en Frankrijk, hielden te lang vast aan hun pariteit, wat het herstel vertraagde. De periode illustreert hoe rigide geldstandaarden economische schade kunnen veroorzaken tijdens diepe crises.
In reactie op de chaos van het interbellum (periode tussen WO I en WO II) ontstond in 1944 het Bretton Woods-systeem: een nieuw wereldsysteem met vaste wisselkoersen, waarin alleen de dollar nog tegen goud inwisselbaar bleef ($35/oz). De VS was het economische zwaartepunt, met grote goudreserves en de rol van wereldwijde kredietverstrekker.
Tot midden jaren ’60 werkte het systeem goed: stabiele wisselkoersen stimuleerden wederopbouw en wereldhandel. Maar het systeem raakte uit balans toen de VS structurele tekorten begon te draaien (Vietnamoorlog, sociale uitgaven), terwijl de rest van de wereld opkrabbelde. Het Triffin-dilemma werd zichtbaar: de rol van de VS als voorziener van internationale reserves enerzijds en de verplichting om de dollar tegen een vaste prijs in goud om te zetten anderzijds.
In 1971 beëindigde Nixon eenzijdig de goudinwisselbaarheid van de dollar (“Nixon Shock”): het ‘goudloket’ werd gesloten. De vaste wisselkoersen stortten in, valuta’s gingen zweven. Bretton Woods kwam tot een einde, en het fiatgeldtijdperk begon.
De Duitse valutahervorming van 1948 (invoering D-mark) is een krachtig voorbeeld van een nationale reset. In een context van inflatie, rantsoenering en zwarte markten, herstelde de combinatie van nieuwe munt en afschaffing van prijscontroles het vertrouwen vrijwel meteen. De economie kwam op gang, het ‘Wirtschaftswunder’ begon. Tegelijk leidde de hervorming tot politieke spanningen met de Sovjet-Unie, wat resulteerde in de Blokkade van Berlijn (1948).
Deze reset toont hoe interne stabiliteit via monetaire hervorming mogelijk is – zelfs onder moeilijke omstandigheden – mits geloofwaardig beleid en drastische maatregelen samenkomen, natuurlijk.
Na decennia van wisselkoersspanningen besloten Europese landen hun munten te vervangen door de euro. Met het Verdrag van Maastricht (1992) werd de euro in 1999 girale realiteit, in 2002 volgde de fysieke munten en biljetten.
Voordelen: lagere rente voor perifere landen, makkelijkere handel, stabiele interne wisselkoersen
Nadelen: verlies van monetair beleid op nationaal niveau. De eurozone bleek kwetsbaar bij asymmetrische schokken, zoals de schuldencrisis vanaf 2010. Griekenland, Ierland, Portugal en Spanje moesten gered worden, terwijl de ECB als crisismanager optrad (Draghi’s “whatever it takes”).
De euro toonde aan dat een monetaire unie zonder fiscale unie kwetsbaar is. Toch bleef de munt overeind, dankzij noodfondsen en ‘beleidsinnovatie’. Het is een uniek voorbeeld van een proactieve reset – zonder voorafgaande crisis, maar wel met ernstige beproevingen achteraf.
Na het einde van Bretton Woods (start fiatgeldtijdperk) werd monetair beleid wereldwijd flexibeler. De financiële crisis van 2008 en de pandemie van 2020 lieten zien hoe ver centrale banken gingen: nulrentes (of zelfs negatieve rentes), grootschalige QE en liquiditeitsinjecties. Dit voorkwam depressies, maar leidde tot ongekende schuldenopbouw, hoge activaprijzen en afhankelijkheid van goedkoop geld.
Toen de inflatie rond 2021 uit de hand liep, sloegen centrale banken – na eerst inflatie “transitory” te hebben genoemd – hard terug met snelle renteverhogingen. Dit veroorzaakte verliezen op obligaties, instabiliteit bij banken (zoals Silicon Valley Bank in 2023) en nervositeit op markten. Centrale banken staan klem: hard ingrijpen dreigt het systeem te breken, terwijl soepel beleid het vertrouwen in de munt ondermijnt. In het QE tijdperk hebben centrale banken de geldhoeveelheid in de wereld in ieder geval drastisch opgeblazen (monetaire inflatie).
Monetaire resets afgelopen eeuw
De dominante positie van de VS en de dollar wordt uitgedaagd door China en andere BRICS-leden. Na sancties tegen Rusland zoeken landen alternatieven voor dollartransacties. Het gebruik van de yuan groeit in bilaterale handel. China bouwt infrastructuur buiten het SWIFT-systeem, en het IMF ziet het dollarbelang langzaam afnemen (circa 58% in 2024. Dit was >70% begin 2000’s).
Toch blijft de dollar op korte termijn dominant. De Amerikaanse financiële markten zijn diep en liquide. Grondstoffen worden grotendeels in dollars geprijsd. Maar de richting is duidelijk: een multipolair monetair systeem komt in zicht.
De rente op staatsleningen is sinds 2022 fors gestegen. Obligaties verloren in 2022–23 circa 15–30% aan waarde, terwijl staatsobligaties doorgaans worden gezien als veilige haven. Buitenlandse vraag naar Amerikaanse Treasuries daalt, terwijl de VS meer schuld uitgeeft dan ooit (>120% BBP). De combinatie van torenhoge schuld (>$37.000 miljard) en hoge rente leidt tot twijfels over houdbaarheid. Markten prijzen het “exorbitant privilege” van de VS anders in: het vertrouwen neemt af.
Stablecoins (zoals USDC) en Bitcoin wijzen op een transformatie in geldgebruik. Digitale valuta maken directe transacties mogelijk, zonder tussenkomst van traditionele banken. In potentie kunnen ze ook systeemveranderingen faciliteren – denk aan herverdeling van schulden via programmeerbaar digitaal geld (CBDC’s). De ECB gaf recent aan dat het in oktober dit jaar klaar kan zijn met een Digitale Euro.
CBDC’s kunnen bovendien geopolitieke instrumenten worden: China test cross-border CBDC-betalingen met partners als Thailand en VAE. Dit ondermijnt indirect de rol van de dollar als moedervaluta. De ECB presenteert de Digitale Euro als noodzakelijk om strategische autonomie te behouden en monetaire soevereiniteit in een geopolitiek fragmenterende wereld.
Naast beleggers die goud kochten, waren centrale banken zelf grote spelers in de goudmarkt, wat bij heeft gedragen aan de recente sterke toename van de goudprijs. Centrale banken kochten in 2024 gezamenlijk voor het derde jaar op rij meer dan 1.000 ton goud – recordhoeveelheden. Er lijkt hier sprake van een structurele verschuiving en onderschrijft de rol van goud als strategisch anker. Goud is immuun voor sancties, biedt monetaire autonomie en fungeert als hedge tegen fiatontwaarding. In 2024 is de wereldwijde officiële goudvoorraad gestegen tot het hoogste niveau sinds de jaren ’70.
De accumulatie van goud door centrale banken zet dit jaar gestaag door. Vooral de PBoC (Centrale Bank China) bleef goud inslaan: China verhoogde bijvoorbeeld vier maanden op rij zijn reserves tot 73,6 miljoen troy ounces begin 2025. Deze ongekende vraag vanuit centrale banken is een belangrijke pijler onder de goudprijs geweest.
Er zijn opvallende overeenkomsten tussen nu en eerdere resetmomenten:
Hoge schuldenniveaus: Net als in 1944 pieken wereldwijde overheidsschulden. Oplossingen destijds: financiële repressie, inflatie boven rente
Geopolitieke herschikking: De VS verliest hegemonie, vergelijkbaar met hoe het VK na WOI het pond zag vervangen door de dollar.
Monetair beleid: De flexibiliteit van fiatgeld heeft geleid tot overmatige schulden en activabubbels.
Goudaccumulatie: Centrale banken (en particulieren) beleggen weer in goud. Historisch gezien gaat goudaccumulatie vaak vooraf aan systeemveranderingen
Tegelijk zijn er verschillen: technologie (zoals CBDC) maakt een geplande reset mogelijk en (technisch) makkelijker, maar politieke fragmentatie maakt coördinatie moeilijker.
Vandaag zien we veel parallellen met eerdere monetaire resets: torenhoge schulden, geopolitieke breuklijnen, centrale banken onder druk en sterke goudaccumulatie. Of een monetaire reset onvermijdelijk is, valt nog te bezien. Wat wel vaststaat: de fundamenten van het internationale (financiële) systeem verschuiven. De wereld is in transitie: geopolitiek multipolair, economisch divergent en monetair kantelend. Hoewel een echte monetaire reset niet direct voor de deur staat, wijzen trends richting een meer hybride systeem, met meerdere valuta’s en activa die als reservemiddel fungeren. Centrale banken, markten en staten oriënteren zich op een nieuwe balans tussen stabiliteit, autonomie en internationale samenwerking.
Er zijn natuurlijk geen garanties, maar veel signalen wijzen op een naderend omslagpunt:
Het vertrouwen in het huidige systeem (met de dollar als spil) brokkelt af
De schulden zijn op recordhoogte en worden bij hogere rente onhoudbaar
Centrale banken zoeken dekking via goud en digitale innovatie (CBDC)
Geopolitieke spanningen leiden tot versnippering van de mondiale orde.
Een nieuwe monetaire reset hoeft geen schok te zijn. Het kan ook geleidelijk komen: via herverdeling van schuld, structurele monetaire hervormingen, of de opkomst van nieuwe standaardmunt(en) in een multipolaire wereld. Het huidige systeem staat in ieder geval onder druk. De vraag is niet óf, maar hóe en wanneer een fundamentele herschikking zich zal voltrekken.
Wie nu anticipeert op die ontwikkelingen — door te diversifiëren, geopolitieke risico’s in te calculeren en schaarste-activa te integreren — positioneert zich voor de volgende fase van het financiële tijdperk.
Kijk ook eens een keer op ons YouTube kanaal
Namens Holland Gold interviewt Paul Buitink en Yael Potjer verschillende economen en experts op macro-economisch gebied. Het doel van de podcast is om de kijker een beter beeld en houvast te bieden in een steeds sneller veranderend macro-economisch en monetair landschap. Klik hier om te abonneren.
