Stukje bij beetje wordt er meer duidelijk over de nieuwe munt die de Europese Centrale Bank (ECB) zeer waarschijnlijk gaat introduceren. Vorig jaar schreven we al een uitgebreid artikel over de digitale euro, maar onlangs kwam de ECB met nieuws: het gebruik van de digitale munt gaat niet gepaard met kosten voor de gebruikers. Ook zegt de ECB dat de digitale euro haar gebruikers ongeveer evenveel privacy zal bieden als bij betalingen met contant geld, maar is dat wel zo?
Sinds november 2023 is de ECB de volgende fase ingegaan met de digitale euro. In deze voorbereidende fase wordt de basis gelegd om de digitale munt daadwerkelijk in te voeren. Dat betekent dat samen met mogelijke aanbieders de infrastructuur van de digitale euro wordt ontwikkeld. Ook wordt het rulebook met alle technische aspecten van de digitale euro afgerond. Dat rulebook wordt waarschijnlijk later dit jaar gepresenteerd.
Afgelopen jaar werd al uitgesloten dat de digitale euro rente zou dragen. Op zich is dat logisch, aangezien rente gezien wordt als een beloning voor het risico dat een geldverstrekker loopt. De verstrekker loopt immers het risico dat de lener niet kan terugbetalen. Vandaag de dag is iedereen met een bankrekening geldverstrekker, aangezien een bankrekening een schuld van de commerciële bank aan de rekeninghouder betreft.
Hoewel er ook bij een mogelijke digitale euro rekeninghouders zijn, lopen deze rekeninghouders geen risico. De digitale euro is weliswaar een schuld van de centrale bank, maar de centrale bank verkeert in een bijzondere positie. De centrale bank kan namelijk nooit een tekort hebben aan datgene dat ze produceert; geld. Daarom is het risico dat rekeninghouders lopen minimaal en is het uitblijven van rente in dat opzicht ook logisch.
Toch zou rente op den duur wel geïntroduceerd kunnen worden als monetair transmissiekanaal. De Duitse econoom Ulrich Bindseil deed al onderzoek naar een ontwerp waarin er sprake was van een ‘tiered remuneration’. In een dergelijk geval gelden er verschillende rentepercentages voor verschillende schijven. De centrale bank kan zowel sparen als uitgaven aanmoedigen, waardoor het de conjunctuurgolven beter kan dempen. Desalniettemin is een dergelijke constructie op de korte termijn uitgesloten.
Ook enige vorm van programmeerbaar geld is uitgesloten. We hoeven dus niet bang te zijn voor enige vorm van dwang of drang tijdens transacties. Eigenlijk was de angst voor verregaande controle van de centrale bank sowieso al onterecht. Er zijn altijd alternatieven voorhanden, zoals de gewone betaalrekening, contant geld en zelfs crypto’s. Niet alleen de DNB, ook de Tweede Kamer is voornemens altijd ruimte te houden voor contante transacties. Men is dus nooit verplicht tot het gebruik van de digitale euro, ook al zou er een programmeerbare digitale munt worden geïntroduceerd.
Opmerkelijk aan het persbericht van de ECB is dat de centrale bank aangeeft dat de privacy van de digitale euro vergelijkbaar is met die van contant geld. Volgens de ECB zijn de gegevens van de transactie met een digitale euro alleen bekend bij de ontvanger en de betaler. De ECB geeft het volgende aan op de website;
‘En zelfs als u online betaalt, zouden we ervoor zorgen dat uw financiële activiteiten alleen bij u bekend zijn. Het Eurosysteem zou u niet rechtstreeks kunnen koppelen aan uw betalingen. Een digitale euro zou een publiek goed zijn. We zullen uw gegevens dus nooit voor commerciële doeleinden gebruiken.’
Daarmee lijkt de privacy van de digitale euro identiek aan de privacy van contant geld. Maar als men verder leest, blijkt dat de vork anders in de steel zit. Als de ECB uitlegt wie er toegang heeft tot de gegevens van betalers, lijkt de privacy van de digitale euro meer overeen te komen met die van een gewone bankrekening. Bij contante betalingen is er sprake van volledige anonimiteit, maar rekeninghouders van de digitale euro worden daarentegen wel gecontroleerd op witwaspraktijken en terrorismefinanciering, zo valt te lezen op de site;
‘Net als bij andere digitale betalingsmethoden zouden intermediairs zoals uw bank alleen toegang hebben tot de persoonsgegevens die nodig zijn om te voldoen aan de EU-wetgeving, zoals de regelgeving ter bestrijding van het witwassen van geld en terrorismefinanciering.’
De ECB zegt wel dat de rekeninghouders gepseudonimiseerd zijn, wat betekent dat de centrale bank geen persoonsgegevens kan zien die naar rekeninghouders herleidbaar zouden kunnen zijn. Maar aangezien commerciële banken moeten voldoen aan EU-wetgeving, kunnen ze waarschijnlijk wel gegevens doorgeven aan autoriteiten, waarna criminelen kunnen worden opgespoord. Dus hoewel de centrale bank alleen toegang heeft tot gepseudonimiseerde gegevens, is de mate van privacy waarschijnlijk minder dan bij contante betalingen.
Vorig jaar leek de limiet van het bedrag dat men kan aanhouden in digitale euro’s uit te komen op 3000 euro. De Bundesbank lijkt echter de voorkeur te geven aan een lagere limiet, namelijk tussen de 1500 en 2500 euro. Een reden hiervoor is dat commerciële banken hun reserves zien slinken als men massaal overstapt op de digitale euro. Op Holland Gold verscheen vorig jaar een artikel waaruit echter bleek dat commerciële banken op de korte termijn waarschijnlijk niks te vrezen hebben van de digitale euro.
Het schrikbeeld van de commerciële banken: de digitale euro zorgt voor een afname van de balans. (Bron: ECB)
Een krimpende balans is waarschijnlijk wel redelijk gemakkelijk te ondervangen met wholesale funding. Dat betekent dat de commerciële bank geld leent van de centrale bank, waardoor ze de ruimte behoudt om bijvoorbeeld leningen te verschaffen aan haar klanten. In dat geval krimpt de balans van de commerciële bank dus niet. Ook is het onwaarschijnlijk dat rekeninghouders massaal overstappen op de nieuwe munt, aangezien de digitale euro geen rentedragende vermogenstitel is.
De bank leent van de centrale bank, waardoor de balans niet afneemt. (Bron: ECB)
Een limiet op het aantal digitale euro’s dat men kan aanhouden hoeft niet te betekenen dat men geen grote transacties kan doen met de digitale euro. Dat komt omdat de rekening van de digitale euro waarschijnlijk gekoppeld kan worden aan de huidige betaalrekening. Idealiter is de betaalrekening met digitale euro’s ook toegankelijk via de app van commerciële banken, zo gaf Inge van Dijk, divisiedirecteur Betalingsverkeer en Markinfrastructuur van De Nederlandsche Bank, aan bij BNR. Daarnaast kan men ook een digitale wallet aanhouden, waar steeds digitale euro's in worden gestort. In dat geval hoeft de rekening met digitale euro's niet gekoppeld te zijn aan de huidige bankrekening.
Mocht er een transactie worden voldaan van 10.000 euro, terwijl het bedrag aan digitale euro’s gelimiteerd is op 3.000 euro, dan detecteert het systeem automatisch dat er te weinig digitale euro’s beschikbaar zijn en wordt de overige 7.000 euro afgeschreven van de gewone betaalrekening. Voorwaarde is dan waarschijnlijk dus wel dat de rekeningen aan elkaar gekoppeld zijn.
Er is nog veel onduidelijk over hoe de digitale euro er precies uit gaat zien. Ook over de privacy is nog veel onduidelijk. Het is wachten op meer publicaties van de ECB voordat we meer kunnen zeggen over de nieuwe munt.
