Deze bijdrage is afkomstig van de Boon & Knopers Substack
Ondanks de Russische sancties importeerde de Europese Unie in juli het grootste volume aan Russisch aardgas via pijpleidingen sinds het einde van de winter van vorig jaar, zo blijkt uit een analyse van RIA Novosti op basis van Eurostat-gegevens. In de zomer verdubbelden de EU-landen hun aankopen van Russisch pijpleidinggas, met een totale waarde van €665,4 miljoen, het hoogste bedrag sinds februari vorig jaar.
Italië was de grootste afnemer door €214 miljoen aan gas te importeren, een vervijfvoudiging ten opzichte van juli vorig jaar. Ook Hongarije en Slowakije verhoogden hun import met ruim 20 procent tot respectievelijk €164,2 miljoen en €115,8 miljoen. Daarentegen verminderden Griekenland, Bulgarije en Tsjechië de import van Russisch pijpleidinggas, terwijl Oostenrijk traditioneel geen data vrijgeeft.
In totaal kocht de EU in de eerste zeven maanden van dit jaar voor €3,95 miljard euro aan Russisch pijpleidinggas, wat 24 procent minder is dan dezelfde periode vorig jaar. Maar de inkoop van aardgas van andere leveranciers daalde met 45 procent nog veel sterker, waardoor het aandeel van Rusland in de totale Europese gasimport naar bijna 19 procent steeg, ten opzichte van 14 procent vorig jaar. Daarnaast importeerde de EU in juli een recordbedrag van €565,7 miljoen euro aan Russisch vloeibaar aardgas.
Deze cijfers laten zien dat Europese landen nog steeds afhankelijk zijn van Russisch gas en dat het moeilijk blijkt om alternatieven te vinden. Waar de import van steenkool en olie uit Rusland al vrij snel na de oorlog werd afgebouwd, is er nog altijd geen embargo op aardgas. Dat komt omdat verschillende Europese landen nog altijd afspraken hebben met Gazprom en soms door hun geografische ligging geen andere mogelijkheden hebben om gas te importeren. En dat zijn vooral landen die dichter bij Rusland liggen en geen toegang hebben tot de open zee, waardoor ze aangewezen zijn op gaspijpleidingen die er al decennia liggen.
Afhankelijkheid van Russisch gas, gebaseerd op de situatie van voor de oorlog in Oekraïne
Zo importeert Oostenrijk al meer dan 50 jaar aardgas uit Rusland en is diens afhankelijkheid sinds het begin van de oorlog in Oekraïne verder toegenomen, van 80 tot 98 procent. Dat komt door een langlopend contract tussen Gazprom en het Oostenrijkse OMV, waardoor het land tot 2040 tegen een zeer gunstige prijs aardgas kan kopen in volumes tot 60 TWh per jaar, genoeg om volledig aan de binnenlandse vraag te voldoen.
Noemenswaardig is dat Oostenrijk wel relaties onderhoudt met de NAVO als het aankomt op bepaalde vredesmissies, maar dat het geen lid is van deze trans-Atlantische militaire alliantie. In die zin neemt Oostenrijk een meer neutrale positie in ten aanzien van Rusland, wat ook blijkt uit het feit dat het land vrijwel geen moeite doet om de afhankelijkheid van Russisch gas te verminderen.
Ook opvallend is dat Italië weer meer Russisch gas importeert. Daarvoor kan het verschillende routes gebruiken, ofwel via Oostenrijk ofwel via een pijpleiding die door de Adriatische Zee en Griekenland naar Turkije loopt. Zoals we in een eerdere Weekly al schreven is Italië volledig aangesloten op de zuidelijk gascorridor, waar aardgas vanuit Rusland en Azerbeidzjan zijn weg vindt naar Europa. Dat maakt Italië minder kwetsbaar als het aankomt op de energievoorziening.
Duitsland en Italië waren in 2022 de grootste afnemers van Russisch gas (Bron: Europe Beyond Coal/CREA)
Dat deze twee landen, maar ook Slowakije en Hongarije, meer Russisch gas importeren kan verschillende dingen betekenen. Het is denkbaar dat deze landen hun gasvoorraden versneld willen aanvullen met het oog op de transit-overeenkomst tussen Oekraïne en Rusland die eind dit jaar afloopt. Een tweede mogelijkheid is dat ze voorsorteren op een afzwakking van het Europese sanctiebeleid. Een derde optie is dat ze de energierekening omlaag willen brengen en uit pragmatisch oogpunt meer Russisch gas importeren, omdat dat veel goedkoper is dan vloeibaar gas uit bijvoorbeeld de VS of Qatar.
De toename van gasimport uit Rusland laat zien dat Europa op het gebied van energie zeer afhankelijk is, waardoor het geen onafhankelijk buitenlands beleid kan voeren en nationale belangen uiteindelijk de boventoon zullen blijven voeren. Zoals de president van Azerbeidzjan Ilham Aliyev het onlangs verwoordde tijdens een bijeenkomst in Italië: “Nationale veiligheid kan niet los gezien worden van energiezekerheid.”
Tegelijkertijd laat het zien dat Rusland nog steeds bereid is aardgas te leveren aan Europa, zoals we recent nog benadrukten in de podcast bij Holland Gold. Dit staat lijnrecht tegenover claims dat Rusland de gaskraan heeft dichtgedraaid of van plan zou zijn dat te doen.
Hoe afhankelijk zijn we van olie en gas uit Rusland? (18 maart 2022)
Turkije wordt knooppunt voor aardgas en zoekt toenadering tot BRICS (4 september 2024)
Turkije wordt belangrijk als zuidelijke hub voor Russisch gas (6 september 2024)
Oostenrijk wil handelsrelatie met Rusland versterken (8 juni 2018)
Kijk ook eens een keer op ons YouTube kanaal
Namens Holland Gold interviewt Paul Buitink verschillende economen en experts op macro-economisch gebied. Het doel van de podcast is om de kijker een beter beeld en houvast te bieden in een steeds sneller veranderend macro-economisch en monetair landschap. Klik hier om te abonneren.