Wat betekent de lage waterstand voor de economie?

Door: Frank Knopers

De Europese economie heeft niet alleen last van hoge energieprijzen, maar ook van extreme droogte. De waterstand in belangrijke rivieren als de Rijn en de Donau is nu zo laag dat er bijna geen vrachtverkeer mogelijk is. En de verwachting is dat het waterpeil komende dagen op een aantal plekken onder het kritieke niveau van 40 centimeter zal zakken, waardoor er geen vrachtverkeer meer mogelijk is. Wat zijn de gevolgen voor de economie?

Goederen

Nederland is een belangrijk doorvoerland, omdat goederen via de havens van Rotterdam en Amsterdam gemakkelijk per schip naar het Europese binnenland vervoerd kunnen worden. Goederenvervoer over zee is weliswaar minder snel dan over de weg of via het spoor, maar daar staat tegenover dat het veel goedkoper is. Zeker voor het transport van bulkgoederen en voor grote hoeveelheden containers. Het totale vrachtvervoer via rivieren en kanalen in Europa is jaarlijks goed voor meer dan 1 ton vracht per inwoner van de Europese Unie, zo berekende Bloomberg op basis van cijfers van Eurostat. In euro's gemeten levert het transport over binnenwater een bijdrage van €80 miljard aan de Europese economie.

Door lage waterstanden kunnen vrachtschepen momenteel slechts een fractie van hun normale lading meenemen, wat betekent dat de transportcapaciteit over belangrijke rivieren afneemt. Ook wordt het transport over water minder betrouwbaar, als vrachtschepen elkaar moeilijker kunnen passeren en daardoor langer onderweg zijn dan normaal. Dit raakt belangrijke logistieke ketens, omdat vrachtschepen naast bulkgoederen ook halffabrikaten en consumentengoederen vervoeren. Dit betekent hogere transportkosten, verstoringen in logistieke ketens en mogelijk minder productiecapaciteit voor industrieën die afhankelijk zijn van 'just in time' levering over het water.

Energie

De waterstanden in Europese rivieren zijn door de geschiedenis heen vaker laag geweest, maar dit keer komt het op een zeer ongunstig moment. Door de hoge gasprijs schakelen veel Europese landen weer over op kolencentrales, die vaak bevoorrading van steenkool krijgen via het water. Tal van kolencentrales in bijvoorbeeld het Ruhrgebied en elders langs de Rijn en Donau krijgen door de lage waterstand nu minder steenkool geleverd. Dat maakt het moeilijker om de productie op te schalen.

Een makkelijk alternatief voor het water is er vaak niet. Zo is er weinig ruimte op het Duitse spoorwegennet en is er ook een groot tekort aan vrachtwagenchauffeurs. Een vrachtschip met containers of bulkgoederen vervoert evenveel lading als tientallen vrachtwagens. Het opschalen van de stroomproductie door oude kolencentrales weer aan te zetten blijkt dus niet zo eenvoudig.

Ook belemmert de lage waterstand de aanvoer van brandstoffen en andere olieproducten via het water. Ook in Frankrijk heeft de lage waterstand gevolgen voor de energievoorziening. Kerncentrales gebruiken water uit de rivieren als koelwater, maar door de droogte is het aanbod van water schaars. Om te voorkomen dat het water in rivieren te warm wordt moeten ook kerncentrales hun energieproductie terugschroeven.

Landbouw

De lage waterstanden zijn ook problematisch voor de landbouw. Niet alleen voor wijnvelden langs de Rijn en de Moezel en de rijstvelden in de Povlakte, maar ook voor alle boeren die hun land minder kunnen sproeien. Ook het transport van landbouwproducten zoals graan wordt bemoeilijkt door lage waterstanden. Bulkschepen kunnen minder lading meenemen voor export naar de wereldmarkt.

Conclusie

De Rijn is een belangrijke transportroute die industriegebieden in Duitsland en Zwitserland verbindt met de Rotterdamse haven. Bij aanhoudende droogte wordt deze handelsroute minder betrouwbaar, met langere levertijden en hogere transportkosten tot gevolg. Als dat lang duurt kan dat leiden tot verminderde beschikbaarheid en mogelijk hogere prijzen voor bepaalde goederen. Ook kan er in moeilijk te bevoorraden gebieden schaarste ontstaan aan olieproducten. Houdt de warmte en droogte langer aan, dan heeft dat ook een nadelig effect op de energieprijzen.

 Kijk ook eens een keer op ons YouTube kanaal

Namens Holland Gold interviewen Paul Buitink en Joris Beemsterboer verschillende economen en experts op macro-economisch gebied. Het doel van de podcast is om de kijker een beter beeld en houvast te bieden in een steeds sneller veranderend macro-economisch en monetair landschap. Klik hier om te abonneren.