Wouter Wilmer
In Nigeria zijn de afgelopen weken rellen ontstaan door de economische problemen in het land. Er is een hoge inflatie, maar tegelijkertijd is er ook een tekort aan geld. De nieuwe president Bola Tinubu staat dan ook voor een grote uitdaging. Hoe is deze chaos ontstaan?
In november maakte de Nigeriaanse regering bekend nieuwe bankbiljetten te gaan introduceren. De oude biljetten waren eenvoudig na te maken. Er was daardoor veel vals geld in omloop. Dit leidde tot hoge inflatie en een breuk in het vertrouwen in de naira, de munteenheid van Nigeria. Door nieuwe biljetten te introduceren krijgt de centrale bank meer controle over de geldcirculatie en hoopt men zowel het vervalsen van geld als de inflatie tegen te gaan.
Hoewel de regering verzekert dat de nieuwe biljetten veel nieuwe kenmerken hebben, is er volgens economen echter te weinig veranderd aan de biljetten. De nieuwe biljetten lijken volgens critici heel erg op de biljetten die al in omloop waren. Slechts de kleur lijkt op sommige biljetten te zijn aangepast. Daarmee zouden de biljetten onverminderd makkelijk na te maken zijn en lijkt het onvoldoende om de problemen te verhelpen.
De introductie van de nieuwe biljetten is allerminst soepel verlopen. De deadline om oude biljetten in te leveren bij de bank werd aanvankelijk gesteld op 10 februari, maar die deadline stuitte op weerstand, ook van het hooggerechtshof. Miljoenen mensen stonden voor de pinautomaten om de nieuwe biljetten te pinnen, maar er waren nog niet genoeg nieuwe biljetten beschikbaar om de oude biljetten te vervangen. Een groot probleem, omdat de regering van plan was de oude biljetten op korte termijn al uit omloop te halen. Ook zouden de oude biljetten vanaf dan waardeloos worden.
Er werden limieten ingesteld op het bedrag dat men kon opnemen. Een groot deel van Nigeria is nog erg afhankelijk van contant geld. Daardoor hadden mensen niet genoeg geld voorhanden om voedsel, brandstof en andere middelen te kopen. Het resulteerde in lange wachtrijen bij de banken en geldautomaten en zorgde voor veel kritiek op de regering.
Daar komt een hoge inflatie die het land teistert nog bovenop. De inflatie in januari bedroeg 21,82 procent, vooral veroorzaakt door stijging van prijzen voor voedsel en problemen in de infrastructuur van het land. Nu de inflatie hoog is en er een tekort aan voedsel, brandstof en dus zelfs contant geld is ontstaan, ontstonden er rellen in het Afrikaanse land.
De inflatie blijft onverminderd hoog in Nigeria (Bron; CBN)
Onlangs vonniste de Nigeriaanse rechtbank dat de oude biljetten als wettig betaalmiddel moeten blijven fungeren, een grote opluchting voor veel Nigerianen. Zeker tot 2024 mag men de oude biljetten nog blijven gebruiken en die beslissing geeft Nigeria wat meer ruimte om de nieuwe biljetten in te voeren. Ook hoeven Nigerianen nu nog niet te vrezen dat de oude biljetten waardeloos zijn.
De overheid van Nigeria heeft te kennen gegeven over te willen gaan naar zogenaamde cashless society, waarbij er uiteindelijk dus helemaal geen contant geld meer circuleert. Daarmee wil Nigeria het betalingsverkeer moderniseren en meer mensen een bankrekening bieden. Het huidige tekort aan contant geld wordt door critici dan ook als bewuste tactiek gezien. Bloomberg noemde de huidige situatie al ‘demonetisation’. Ook op blckbx werd een aflevering aan dit onderwerp gewijd.
Naast de wens van de Nigeriaanse overheid om over te gaan naar een cashloze samenleving, was Nigeria ook een van de eerste landen waar Central Bank Digital Currency (CBDC) werd geïntroduceerd. Vanaf eind 2021 kon men in Nigeria tokens uitgegeven door de centrale bank, eNaira’s genoemd, bewaren in een wallet om er vervolgens transacties mee te doen.
Een groot succes is de introductie van eNaira vooralsnog niet. Bloomberg meldde eind 2022 dat een jaar na de invoering nog maar 0,5 procent van de bevolking digitaal centrale bankgeld gebruikte. Daarentegen heeft een veel hoger percentage van de bevolking cryptomunten in bezit. Nigeria stond op de elfde plek op de Chainalysis 2022 Global Crypto Adoption Index.
Om het gebruik van CBDC aan te zwengelen ondernam de Nigeriaanse overheid actie. Zo werd er 5 procent kortingop taxiritjes gegeven indien met de eNaira betaald werd. Desondanks houdt men dus de voorkeur voor contant geld. Econoom Tatonga Rusike verwacht volgend jaar een verdere waardedaling van de naira en samen met de hoge inflatie maakt dit de eNaira dus geen aantrekkelijke optie.
De situatie in Nigeria doet voorstanders van crypto verlangen naar de overgang naar Bitcoin. Niet alleen is Bitcoin niet gebonden aan een overheid die soms voor chaos zorgt, ook ontloopt men dan de torenhoge inflatie van ruim 21 procent. Het grote voordeel van Bitcoin is dat het niet afhankelijk is van een lokaal banksysteem. Daar staat tegenover dat de koers van de cryptomunt volatiel is en soms ook fors kan dalen.
Het is waar dat Bitcoin een goed wapen kan zijn tegen een hoge inflatie, afhankelijk van wanneer je bent ingestapt. Ook in Turkije, waar hoge inflatie ook een probleem is, kunnen goud en Bitcoin een aantrekkelijk alternatief zijn.
Een argument dat genoemd kan worden tegen de invoering van Bitcoin of goud als standaard is dat de geldhoeveelheid niet mee kan ademen met de economie en er dus mogelijk ook een ‘tekort’ aan geld ontstaat.
De centrale banken laten de geldhoeveelheid normaliter meegroeien met de economie en richten op een inflatie van 2 procent. Maar aangezien Bitcoin een beperkt aanbod heeft, is de geldhoeveelheid bij een zogenaamde Bitcoinstandaard niet elastisch, met als gevolg dat er deflatie optreedt. Het aantal goederen en diensten neemt dan sneller toe dan de hoeveelheid geld, waardoor het prijspeil daalt. Dat is gunstig voor mensen die Bitcoin of goud bezitten, maar maakt het tegelijkertijd heel risicovol om te lenen. Voorstanders van het hanteren van een standaard zeggen dat dit leidt tot meer voorzichtigheid bij het investeren, productievere investeringen en minder zeepbelvorming in een economie.
Dit maakt de situatie in Nigeria heel lastig. De bevolking van het land is nog niet klaar voor een cashloze samenleving, maar de regering lijkt daarvan nog niet overtuigd en gaat door in het frustreren van het gebruik van contant geld. Het is te hopen dat een nieuwe president een deel van de problemen kan oplossen en dat het land een stabielere fase tegemoet gaat.
