De EU wil bedrijven tijdelijk gaan compenseren voor de stijging van de energieprijzen. Verschillende sectoren die veel energie verbruiken kunnen aanspraak maken op een compensatie die kan oplopen tot €400.000. Bedrijven in de landbouw en visserij kunnen tot €35.000 krijgen. Met deze maatregel probeert de EU bedrijven tegemoet te komen die door hoge olie- en gasprijzen in de problemen dreigen te komen. Het klinkt als een mooi gebaar, maar deze maatregel zal de onderliggende problemen niet oplossen. We geven drie redenen waarom dit een slecht plan is.
Het is begrijpelijk dat Europese regeringen iets willen doen om bedrijven tegemoet te komen die geraakt worden door de sancties. Sommige sectoren, zoals de glastuinbouw, zijn bij de hoge gasprijzen van de laatste weken zelfs niet meer rendabel. Maar ook andere sectoren hebben last van de hoge energieprijzen, denk bijvoorbeeld aan transportbedrijven en de industrie. Ook energieleveranciers worstelen met de hoge prijzen, omdat ze weinig zekerheid hebben over wat de prijzen de komende maand gaan doen. Dat terwijl ze verplicht zijn te leveren tegen een bepaalde prijs.
Het probleem van de voorgestelde compensatieregeling is dat het heel moeilijk is om alle bedrijven gelijkmatig te compenseren en dat willekeur al snel op de loer ligt. Overheden zullen voorwaarden moeten opstellen voor het steunpakket, wat betekent dat sommige bedrijven net buiten de boot zullen vallen. Eenmalig geld uitdelen aan bedrijven zorgt voor willekeur en vervalst daarmee de concurrentie. Niet alle bedrijven zullen een compensatie krijgen die in verhouding is tot de extra kosten als gevolg van de hoge energieprijzen.
De compensatieregeling kijkt namelijk alleen naar de energierekening, terwijl ook andere grondstoffen duurder zijn geworden. Denk bijvoorbeeld aan prijzen van staal en andere bouwmaterialen, waar bedrijven in andere sectoren veel last van hebben. Alleen compenseren voor hoge energieprijzen doet geen recht aan sectoren die op een andere manier door de oorlog of door sancties zijn geraakt.
Vaak wordt gezegd dat je goud niet kunt eten, maar dat geldt natuurlijk ook voor geld. Europese landen kunnen wel geld uitdelen om bedrijven te compenseren, maar daarmee los je een fysieke schaarste aan bepaalde grondstoffen niet op. Als Europa besluit de import van Russische olie en olieproducten te blokkeren, dan kan dat een tekort aan brandstof tot gevolg hebben. Je kunt bedrijven dan wel meer geld geven om energie en brandstof te kopen, maar als het op rantsoen gaat is niemand daarmee geholpen. Met extra geld komt er niet opeens meer brandstof uit de pomp en ligt er niet opeens meer zonnebloemolie in de schappen.
Daarmee komen we bij het volgende nadeel. Als bepaalde grondstoffen schaars zijn en de regering besluit er meer geld tegenaan te gooien, dan is het logische gevolg dat de prijzen van die grondstoffen verder zullen stijgen. Een deel van de compensatie die de EU aan bedrijven wil geven zal in de vorm van hogere energieprijzen weer wegvloeien naar het buitenland. In dit geval dus grotendeels naar Rusland. Europa is namelijk netto importeur van olie en gas en Rusland is daarvoor een belangrijke leverancier. Het prijsopdrijvende effect van de steunmaatregelen is bovendien nadelig voor mensen die geen compensatie krijgen. Die gaan meer betalen voor energie, zonder dat ze daar iets voor terugkrijgen. Dat is maatschappelijk gezien zeer onwenselijk.
De landen van de Europese Unie kunnen volgens deze plannen tot €50 miljoen uitkeren om bedrijven te helpen. De exacte bedragen zijn nog niet bekend, maar het betekent wel dat overheden nog meer geld gaan lenen en de toch al hoge staatsschuld nog verder laten oplopen. De rekening wordt daarmee niet doorgeschoven naar de buurman, maar naar de toekomst. Nu de rente zo laag is lijkt dat geen probleem, maar we zien de laatste maanden een sterk stijgende trend. Het is daarom niet verantwoord om collectief nog meer geld te lenen om de tegenvallers van een paar sectoren te compenseren.
De hoge energierekening en dure brandstof zijn niet alleen het gevolg van een stijgende prijs van olie en gas. Ook de overheid profiteert flink mee van de hogere energieprijzen. Nergens in de Europese Unie wordt benzine zo zwaar belast als in Nederland. Zo bestaat de prijs voor ongeveer twee derde uit belastingen. In mei 2020 kostte een liter benzine €1,46, waarvan slechts €1,06 uit belastingen bestaat. Een liter diesel kostte toen €1,20, waarvan €0,72 uit belastingen bestaat. Een deel daarvan bestaat uit accijns en een deel is btw.
Nederland koploper met belasting op benzine
Voor aardgas is de situatie in Nederland niet veel beter. Ondanks het feit dat we eigen gasvelden hebben in Groningen en onder de Waddenzee is de gasprijs in ons land veel hoger dan in andere Europese landen. Meer dan de helft van de prijs die consumenten betalen gaat op aan belastingen. De oplossing is dus heel simpel. Willen we consumenten en bedrijven eerlijk compenseren, dan moeten we de belastingen op brandstof en aardgas op korte termijn drastisch verlagen. Dat is effectiever dan het innen van belastingen en dat geld vervolgens weer selectief uitdelen aan bepaalde bedrijven en sectoren. De overheid heeft daar al een aanzet voor gegeven door de accijnzen op benzine, diesel en lpg te verlagen, maar de vraag is of dat genoeg is. Een verlaging van de belasting op aardgas zou bepaalde sectoren ook kunnen helpen.
Nederland koploper met belasting op aardgas
Deze bijdrage is afkomstig van Geotrendlines
Kijk ook eens een keer op ons YouTube kanaal
Namens Holland Gold interviewen Paul Buitink en Joris Beemsterboer verschillende economen en experts op macro-economisch gebied. Het doel van de podcast is om de kijker een beter beeld en houvast te bieden in een steeds sneller veranderend macro-economisch en monetair landschap. Klik hier om te abonneren.
