9.4
7.456 reviews
Nederlands
NL
In een week met een historische prijsdoorbraak voor goud, een nieuwe all-time high in euro’s voor zilver, Russische drones en een politieke moord in de VS, is het misschien wat ondergesneeuwd geraakt. Toch is het onze aandacht waard: Ursula von der Leyen en Christine Lagarde schetsten in toespraken hun plannen voor de politieke en economische toekomst van Europa. Omdat u waarschijnlijk geen 73 minuten vrijmaakt voor de toespraak van de niet-democratisch verkozen EU-leider, hebben wij dat voor u gedaan. Hoe ziet Ursula von der Leyens gedroomde EU eruit?
Afgelopen woensdag was het weer tijd voor Ursula von der Leyens ‘State of the Union’, een jaarlijkse toespraak waarvan het idee is overgenomen uit de VS, waar de democratisch gekozen president elk jaar de volksvertegenwoordiging toespreekt. Dit jaar begon ze haar toespraak met ‘Europe is in a fight’.
Ursula von der Leyen tijdens haar toespraak (bron: European Commission)
Von der Leyen stelde dat de frontlinies van een nieuwe wereldorde nu worden getrokken. “Dus ja, Europa moet vechten”, zei de Commissievoorzitter. “Dit moet Europa’s onafhankelijkheidsmoment worden,” voegde ze eraan toe. Hiervoor is volgens haar, niet geheel verrassend, meer eenheid nodig. Eenheid tussen lidstaten, instellingen en pro-Europese krachten. Alle neuzen dezelfde kant op, en wel met de nodige urgentie.
Deze oorlogstaal heeft niet alleen betrekking op defensie, al worden er wel degelijk nieuwe stappen richting een gemeenschappelijke EU-strijdkracht genoemd. Zo verwijst Von der Leyen onder meer naar €800 miljard aan gezamenlijke defensie-investeringen en naar de creatie van een ‘drone wall’ langs de oostgrens. Het besef lijkt in Brussel inmiddels doorgedrongen dat economie en concurrentiekracht cruciaal zijn. Von der Leyen benadrukt: “Europa’s onafhankelijkheid zal afhangen van zijn vermogen om te concurreren in deze turbulente tijden.”
In haar toespraak wijst ze erop dat Europeanen worstelen met de hoge kosten van levensonderhoud, stijgende huizenprijzen en hoge energieprijzen. Ook benadrukt ze dat Europa cruciale industrieën moet behouden om banen en concurrentiekracht veilig te stellen. Maar zet ze wel de stappen die nodig zijn om deze problemen op te lossen?
“Is de EU wel echt serieus over het versterken van haar concurrentiekracht?” schreef de Financial Times. De Europese economie stagneert, terwijl de Amerikaanse economie in het tweede kwartaal van 2025 acht keer zo snel groeide als die van de EU. Voormalig ECB-president Mario Draghi presenteerde een jaar geleden een rapport over de economische malaise in de EU. Volgens de krant is er sindsdien weinig mee gedaan: “Nog geen 10 procent van Draghi’s aanbevelingen is uitgevoerd.” Ook constateren ze dat er, ondanks de retorische focus op economische hervormingen, weinig concrete vooruitgang is.
De productie van nieuwe EU-wetgeving nam in de afgelopen tien jaar met een vijfde toe (bron: Financial Times)
Volgens Deutsche Bank is de meeste vooruitgang geboekt op terreinen met de minste weerstand. “Tot dusver zouden we geen van de voorstellen die zij hebben gedaan als ‘game changers’ bestempelen,” zei een senior econoom van Deutsche Bank tegen de Financial Times. Von der Leyen verhoogde in haar eerste termijn de wetgevingsproductie met 17 procent ten opzichte van haar voorganger. In haar toespraak zegt ze dat ze écht verschil wil maken: ‘Minder papierwerk, minder overlap, minder complexe regels.’ Maar hoe geloofwaardig is dat dan uit haar mond?
Wie haar toespraak beluistert, kan moeilijk anders concluderen dan dat de EU zich met meer zaken wil gaan bemoeien én verder wil uitbreiden. Volgens Von der Leyen moet de Unie niet alleen uitbreiden met Oekraïne, Moldavië en de Westelijke Balkan, maar ook haar takenpakket vergroten. Defensie kwam hierboven al aan bod, maar Brussel wil óók armoede bestrijden en het woningmarktprobleem oplossen. En omdat klimaatverandering het aantal bosbranden volgens Von der Leyen doet toenemen, kondigt ze zelfs een Europese ‘firefighting hub’ op Cyprus aan. Daarnaast wil ze op een aantal terreinen, onder meer in het buitenlands beleid, het vetorecht van soevereine lidstaten afnemen en overstappen op besluitvorming met een gekwalificeerde meerderheid.
Het meest sprekende bewijs van de ongeloofwaardigheid van haar belofte om de kwakkelende economie, concurrentiekracht en groeiende bureaucratie aan te pakken, vinden we in haar pleidooi voor een ‘Europese e-auto’. Als een soort communistische leider kondigt ze aan dat Europa zijn eigen e-auto nodig heeft, met door Brussel vastgestelde criteria. Arno Wellens schrijft: “Ambtenaren innoveren niet, net zomin als ongekozen dwingelanden.”
Ook Lex Hoogduin vraagt zich af waarom de Europese Commissie zich hiermee zou moeten bemoeien en waarschuwt voor een koers richting centralistische industriepolitiek en verdere uitbreiding van Brusselse macht. “De EU gaat zich vertillen/is zich aan het vertillen met alle centralistische initiatieven. Ze verwacht alle heil van de overheid en veronderstelt een grote maakbaarheid van economie en samenleving,” aldus Hoogduin. Hij benadrukt dat dit het hoofdthema van de Nederlandse verkiezingen zou moeten zijn. Eerder bespraken we het probleem van het maakbaarheidsdenken nog met Andreas Kinneging.
Ook op het gebied van hoge energiekosten is het maar de vraag of de EU echt stappen gaat zetten, hoewel Von der Leyen het belang hiervan benoemde. Ze zet juist dubbel in op de klimaatdoelen, terwijl de rest van de wereld dat niet doet en Europa maar een klein deel van de wereldwijde CO2-uitstoot veroorzaakt. We moeten af van ‘vieze Russische fossiele brandstoffen’, zei Von der Leyen, terwijl die juist goedkoop zijn. In de aflevering met Han de Jong bespraken we bovendien dat in landen waar een groter deel van de energievoorziening uit groene energie bestaat, de energieprijzen vaak juist hoger liggen. Toch lijkt er een positieve ontwikkeling te zijn: Von der Leyen benoemt kernenergie expliciet als ‘baseload’.
Wereldwijde CO2-uitstoot (bron: Our World in Data)
Von der Leyen wil dat de EU meer grip krijgt op de informatievoorziening: Brussel moet mis- en desinformatie centraal kunnen monitoren en bestrijden. Ze stelt dat we aan het begin staan van een wereldwijde gezondheidscrisis, mede door desinformatie over vaccinaties. Ze wil een European Democracy Shield tegen mis- en desinformatie; op die manier kan Brussel uitgroeien tot een soort scheidsrechter van de waarheid. Daarnaast wil ze dat de EU ‘onafhankelijke’ mediabedrijven rechtstreeks veel meer gaat financieren. Daarnaast komt er, naar Australisch voorbeeld, een voorstel om kinderen van sociale media te weren. 
Lagarde en Von der Leyen eerder dit jaar symbolisch hand in hand (bron: ECB)
Christine Lagarde, president van de ECB, riep Europese overheden deze week op “om snel het wetgevingskader vast te stellen voor de mogelijke invoering van onze digitale euro.” Deze oproep lijkt eerdere geruchten over een versnelde komst van de digitale euro te bevestigen. Ook Von der Leyen noemde de komst van de digitale euro in haar speech. Beide leiders benadrukten dat er vaart moet worden gezet achter de voltooiing van de ‘Savings & Investments Union’ (SIU); Lagarde noemde daarnaast expliciet de bankenunie. Met de SIU wil Brussel uw spaargeld koppelen aan de volgens hen meest productieve beleggingen.
Opvallend afwezig in de toespraak van Von der Leyen waren de groeiende schuldenproblematiek en de oplopende kosten van de verzorgingsstaat, toch een beetje de roze olifant in de kamer. Recent schreven we nog uitgebreid over de Franse crisis die geen uitweg lijkt te hebben. Ze had wél tijd om zich op de borst te kloppen over haar handelsdeal met Trump, door veel experts juist als een fiasco bestempeld. Von der Leyen staat bekend om haar gesloten bestuursstijl en ultragecentraliseerde aanpak. In deze toespraak toont ze opnieuw weinig oog voor het subsidiariteitsbeginsel.
Mocht u na het lezen van deze weekselectie weinig vertrouwen hebben in haar en in haar plannen om Europa weer concurrerend te maken, dan hebt u daarop helaas weinig directe invloed: u kunt haar immers niet wegstemmen. Dat betekent niet dat al haar plannen automatisch werkelijkheid worden. Volgens Politico is het Europees Parlement sterk verdeeld en staat Von der Leyen onder zware druk. Politieke groepen die decennialang welwillend stonden tegenover centrumrechtse commissievoorzitters, zetten die loyaliteit nu ter discussie. Er wordt zelfs gewerkt aan een motie van wantrouwen. Wordt vervolgd!
Kijk ook eens een keer op ons YouTube kanaal
Namens Holland Gold interviewen Paul Buitink en Yael Potjer verschillende economen en experts op macro-economisch gebied. Het doel van de podcast is om de kijker een beter beeld en houvast te bieden in een steeds sneller veranderend macro-economisch en monetair landschap. Klik hier om te abonneren.
