Weekselectie: Frankrijk op ramkoers, dreigt een Schuldencrisis van Biljoenen?

Frankrijk zakt weg in schuld en chaos. Zelfs de minister van Financiën noemt een IMF-bailout als mogelijkheid. Dreigt dit een Griekse schuldencrisis 2.0 te worden, maar dan van ongekende omvang: biljoenen in plaats van miljarden? Waarom is deze Franse ramkoers zo onafwendbaar? En slepen ze de Nederlandse belastingbetaler uiteindelijk dieper de problemen in?

Frankrijk op ramkoers, dreigt een schuldencrisis van biljoenen?

Frankrijk zakt steeds dieper weg in zowel een schulden- als een politieke crisis. In de weekselectie van 15 augustus bespraken we al het pakket van €44 miljard aan belastingverhogingen en bezuinigingen, dat premier François Bayrou een “moment van de waarheid” noemde om een herhaling van de Griekse schuldencrisis te voorkomen. Dit zou het begrotingstekort terugbrengen van 5,8% van het bbp in 2024 naar 4,6% in 2026. Inmiddels lijkt hij daar definitief geen steun voor te krijgen.

De Franse premier François Bayrou (bron: Jacques Paquier)

Op 8 september dreigt premier François Bayrou met zijn hele regering naar huis gestuurd te worden als hij de vertrouwensstemming verliest. Dat zou de tweede kabinetsval in een jaar tijd betekenen en Frankrijk in slechts twintig maanden tijd een vijfde regeringsleider bezorgen. Minister van Financiën Éric Lombard waarschuwde dat Frankrijk nu het risico loopt om steun te moeten vragen aan het IMF. De Franse staatsschuld is inmiddels opgelopen tot €3,3 biljoen en dreigt zonder de genoemde bezuinigingen in 2026 op te lopen tot 118 procent van het bbp.

Groei Franse staatsschuld in verhouding met bbp (bron: Bloomberg)

De Franse regering heeft sinds de zomer van 2024 geen meerderheid meer in het parlement, dat grofweg verdeeld is in drie blokken: het centrumblok rond president Macron dat de regering steunt, een alliantie van linkse partijen en het rechtse blok met Rassemblement National van Marine Le Pen. Le Pen gaf al aan dat haar partij tegen zal stemmen op 8 september en dat ze nieuwe verkiezingen wil. 

Ook de linkse partijen hebben aangegeven Bayrou niet te steunen en hebben, geheel volgens Franse traditie, een grote algemene staking aangekondigd op 10 september. Uit onderzoek blijkt dat inmiddels twee op de drie Fransen de oproep om het land “plat te leggen” ondersteunen, met een overweldigende meerderheid onder zowel linkse als radicaal-rechtse kiezers. Politico merkt op dat Bayrou met zijn waarschijnlijke vertrek vlak voor de massale protesten de wind uit de zeilen van de groeiende beweging zou kunnen nemen. Overigens bestaan er ook bij meer centristische politici twijfels: nog zwaardere lasten voor de middenklasse zouden het Rassemblement National alleen maar verder versterken.

Verloop en vertrouwen in Franse premiers (bron: Bloomberg)

De Franse bevolking heeft inmiddels het vertrouwen in de politiek verloren en is daarin niet de enige. De Franse rentelasten op die enorme staatsschuld slokken jaarlijks al tientallen miljarden en de rente op Franse schulden blijft stijgen. Bayrou noemt het daarom zijn verantwoordelijkheid om het vertrouwen van de markten te behouden, maar daar heeft hij deze bezuinigingen toch echt voor nodig. 

De spread tussen Duitse en Franse staatsleningen loopt al geruime tijd op en sprong ook deze week weer omhoog, een duidelijk teken dat beleggers Franse obligaties als steeds risicovoller inschatten. De rente op tienjarige Franse staatsobligaties is inmiddels opgelopen tot boven de 3,5 procent. Ook de credit default swap, een soort verzekering tegen wanbetaling op die schulden, stijgt al jaren gestaag. Zonder ECB en Nederlandse belastingbetalers zou die rente waarschijnlijk al een stuk hoger zijn en zouden de Fransen eerder gedwongen worden tot echte hervormingen. De ECB is volgens econoom Robin Brooks in die faciliterende rol ook oorzaak van het probleem.

Groeiende spread tussen Franse en Duitse obligaties (bron: Holger Zschaepitz)

Bayrou wees erop dat de jaarlijkse rentelasten inmiddels hoger uitvallen dan de uitgaven voor Defensie (€60,9 miljard) en Onderwijs (€64,3 miljard, zonder pensioen). Ook ‘herinnerde’ hij de Franse bevolking eraan dat niet de overheden maar de burgers de schulden zouden consumeren, waarmee hij de verantwoordelijkheid bij de bevolking legde.

In een interview met TF1 deed hij een nog stevigere uitspraak: de Franse schuld is volgens hem opgebouwd om het “comfort van de babyboomers” te garanderen, ten koste van de volgende generatie. Hij wakkert hiermee een sluimerend generatieconflict aan waar we eerder over schreven. “The truth is easily said when you are politically finished,” schrijft Frankrijk-analist François Valentin hierover op X.

Franse pensioenen worden niet gedekt door kapitaal (bron: Daniel Lacalle)

De uitspraak van Bayrou is namelijk zeker niet ongefundeerd wanneer we naar de pensioenen kijken. In 2022 waren er in Frankrijk nog slechts 1,77 werkenden per gepensioneerde. Het land kent een volledig omslagstelsel voor pensioenen. Dat betekent dat er, anders dan in Nederland, geen kapitaal wordt opgebouwd en belegd, maar dat de werkenden rechtstreeks betalen voor de pensioenen van de gepensioneerden. 

Dat is natuurlijk niet houdbaar, en daarom wordt er geld geleend om de pensioenen te financieren. De rekening daarvan komt uiteindelijk bij de jongere generaties terecht. Sinds het aantreden van Macron in 2017 is de staatsschuld met ruim €812 miljard toegenomen, waarvan 44 procent naar pensioenuitgaven ging. 25 procent van de totale overheidsuitgaven gaat naar pensioenen.

44 procent van de nieuwe staatsschuld gaat naar pensioenbetalingen (bron: Michael Arouet)

Econoom Daniel Lacalle noemt socialisme de kern van het probleem van Frankrijk. De overheid slokt inmiddels 58 procent van de economie op, ongeveer het hoogste percentage ter wereld. Frankrijk heeft daarmee een staatsgeleide economie, waarin vakbonden buitensporig veel macht hebben en noodzakelijke hervormingen blokkeren. Het aantal kiezers dat afhankelijk is van staatsinkomsten is zo groot geworden dat een politicus die belooft, zoals Milei in Argentinië, met de “kettingzaag” door de uitgaven te gaan, nooit een verkiezing zal winnen. 

“De belofte van socialistische herverdeling leidt enkel tot stagnatie,” aldus Lacalle. Frankrijk heeft volgens hem wel de potentie om een wereldleider te zijn, maar steeds meer slimme en ondernemende Fransen verlaten het stagnerende en overgereguleerde land. Staatsdenken noemt hij de grootste belemmerende factor. Ook Andreas Kinneging deed deze maand in onze podcast een soortgelijke uitspraak.

Begrotingstekorten en staatsschulden verschillende EU-landen (bron: Robin Brooks)

Mario Draghi, de voormalige voorzitter van de ECB, riep deze week nog op tot volledige Europese integratie, inclusief gemeenschappelijke schulden. Ook de Fransen zelf lobbyen actief voor gemeenschappelijke schulden. Nederlandse belastingbetalers zouden zich toch eens moeten afvragen of het verstandig is de portemonnee te delen met een land als Frankrijk. Dat zeg ik overigens zelf als Franse belastingbetaler. Moet dit geen belangrijk thema zijn bij de Nederlandse verkiezingen in oktober? Het verder steunen van Frankrijk op deze doodlopende weg is tenslotte een keuze.

De mogelijke reactie van de huidige Franse ECB-voorzitter op de situatie in Frankrijk, de impact daarvan op uw portefeuille en de zeepbel in de aandelenmarkt bespraken we deze week in de maandupdate met Frank Knopers. Kijk de aflevering hier terug. Wordt vervolgd!

Kijk ook eens een keer op ons YouTube kanaal  

Namens Holland Gold interviewen Paul Buitink en Yael Potjer verschillende economen en experts op macro-economisch gebied. Het doel van de podcast is om de kijker een beter beeld en houvast te bieden in een steeds sneller veranderend macro-economisch en monetair landschap. Klik hier om te abonneren.