Recessieangst neemt toe, wat kunnen we verwachten?

De afgelopen maanden hebben we al verschillende artikelen geschreven over de aanstaande economische recessie. In onze vorige update van september maakten we de balans op naar aanleiding van vijf belangrijke macro-economische indicatoren. We concludeerden dat we zo goed als zeker een recessie krijgen, maar dat het even duurt voordat het in alle sectoren zichtbaar is. In dit artikel bespreken we de belangrijkste trends en vooruitlopende indicatoren. Wat kunnen we verwachten?

Hoge inflatie en hoge rente, een giftige cocktail

De belangrijkste factoren die de economie momenteel afremmen zijn de hoge energieprijzen en de stijgende rente. De gestegen kosten van energie beginnen zich steeds dieper te nestelen in productieprocessen en drijven daarmee de prijzen van heel veel producten op. Vooral levensmiddelen zijn fors duurder geworden, waardoor de koopkracht van huishoudens is afgenomen. Daar komt bij dat de rente fors is opgelopen en op een hoog niveau lijkt te stabiliseren, waardoor onze bezittingen in waarde dalen. Onze spaarpotten zoals pensioenen en het vermogen in de eigen woning zijn het afgelopen jaar beide in waarde gedaald.

Al met al dus geen gunstig vooruitzicht. Daar komt bij dat centrale banken dit jaar op de rem zijn gaan staan door rentes te verhogen en opkoopprogramma's te staken, waardoor de economie nog sneller vertraagt. En dat raakt vooral de Westerse economieën, zoals onderstaand overzicht van de inkoopmanagersindices in verschillende landen laat zien. Sinds juli wijst de inkoopmanagersindex in veel landen op krimp, wat betekent dat bedrijven rekening houden met een verslechtering van het economische klimaat en een consument die de hand vaker op de knip houdt. Het is een logische reactie op de dramatische verslechteringen van het consumentenvertrouwen. Niet alleen in Nederland, maar wereldwijd.

Inkoopmanagersindex sloeg dit jaar in veel landen om van groei naar krimp (Bron: IMF)

Techsector krimpt

Deze omslag zien we terug in andere economische data. In de Verenigde Staten hebben de grote techbedrijven recent duizenden banen geschrapt. Elon Musk kondigde vlak na zijn overname van Twitter aan dat 4.400 banen bij het bedrijf zullen verdwijnen. Deze week volgde Meta, het moederbedrijf van Facebook, met het bericht dat het bedrijf 11.000 banen wil schrappen. Amazon, dat normaal gesproken in de aanloop naar Black Friday en de feestdagen extra personeel inhuurt, kondigde deze week juist een grote ontslagronde aan waarbij 10.000 banen verloren zullen gaan. Apple staat er relatief gezien beter voor en verwacht nog geen grote ontslagrondes, maar heeft afgelopen zomer al wel laten weten dat het minder personeel zal aannemen.

Kijken we van een iets grotere afstand naar de technologiesector wereldwijd, dan zien we dat er sinds begin dit jaar al vele tienduizenden banen zijn verdwenen. Dat is natuurlijk maar een klein aandeel van de economie, maar het bevestigt wel de verandering in het algehele sentiment. De techsector presteerde afgelopen jaren namelijk veruit het beste van alle sectoren en was dan ook zeer populair bij zowel grote als kleine beleggers. De waardedaling van techaandelen sinds het begin van dit jaar en onderstaande grafiek van het aantal ontslagen in de sector bevestigt dat het sentiment dit jaar volledig is omgeslagen.

Aangekondigde ontslagen in de technologiesector (Bron: Trueup)

Logistiek

Ook in logistieke ketens zien we het effect van dalende consumentenbestedingen en een aankomende recessie. Grote winkelketens vulden tijdens de coronaperiode hun voorraden extra aan vanwege de grote vraag, maar blijven nu met onverkochte voorraden zitten. En de tarieven voor containerschepen die de spullen vanuit China naar Europa en de Verenigde Staten brengen zijn vanaf de recordniveaus van eind vorig jaar volledig in elkaar gezakt. Betaalde men een jaar geleden gemiddeld $10.000 voor een container, nu is dat nog maar $3.000.

Tarieven voor containervervoer zijn dit jaar volledig in elkaar gezakt (Bron: Freightos)

Deze trend wordt bevestigd door anekdotisch bewijs. In de haven van Los Angeles, verreweg de grootste haven in de Verenigde Staten, daalde het volume aan containers in oktober met 25% ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. En dat met de feestdagen voor de deur, waarin Amerikanen traditioneel juist meer spullen kopen. Het staat in groot contrast met eind vorig jaar, toen de haven de extreme drukte niet aankon en tientallen containerschepen moesten wachten om hun lading te kunnen lossen. Ook hieruit kunnen we concluderen dat het marktsentiment fundamenteel is verslechterd.

Ook het Internationaal Energieagentschap (IEA) verwacht dat de economische activiteit de komende tijd zal afnemen. In haar laatste rapport voorspelde het agentschap een afname van de vraag naar brandstoffen, in het bijzonder diesel. Vorig jaar steeg de vraag naar deze brandstof nog met 1,5 miljoen vaten per dag, maar dit jaar vlakt die groei naar schatting verder af naar slechts 400.000 vaten per dag. Voor volgend jaar voorziet het IEA zelfs een krimp, vanwege de combinatie van hoge brandstofprijzen en een wereldwijde afname van de economische activiteit. Diesel wordt vooral gebruikt wordt voor transport en logistiek en in de industrie.

Conclusie: Recessie sluipt dichterbij

In dit artikel hebben we gekeken naar een aantal vooruitlopende indicatoren, zoals de verwachtingen van inkoopmanagers, de stand van de technologiesector en logistieke trends. Als deze indicatoren wijzen op een flinke economische correctie, maar de effecten daarvan zullen niet meteen zichtbaar worden. Anders dan in bijvoorbeeld de kredietcrisis van 2008 is er nu geen sprake van een acute crisis. Het verloopt nu geleidelijk, omdat bubbels in financiële activa langzaam leeglopen en huishoudens door de hoge energieprijzen minder geld overhouden en interen op hun vermogen. Dat laatste heeft gaandeweg steeds meer effect op de bestedingen en dat betekent dat de vraag naar goederen en diensten, en dus ook de werkgelegenheid, zal afnemen.

Zoals we in onze vorige update schreven komen we van een uitzonder goed vertrekpunt met een lage werkloosheid en een groot aantal vacatures. Maar dat de trend zou gaan omslaan, dat was wel te verwachten. Deze week werd dat bevestigd door cijfers van het CBS, waaruit bleek dat de arbeidsmarkt in Nederland voor het eerst in zeven kwartalen weer minder krap was geworden. Er waren minder vacatures en minder banen. Ook kromp de economie in het derde kwartaal, met 0,2%. Die krimp zal in het vierde kwartaal waarschijnlijk nog sterker zijn. 

Kijk ook eens een keer op ons YouTube kanaal

Namens Holland Gold interviewen Paul Buitink en Joris Beemsterboer verschillende economen en experts op macro-economisch gebied. Het doel van de podcast is om de kijker een beter beeld en houvast te bieden in een steeds sneller veranderend macro-economisch en monetair landschap. Klik hier om te abonneren.