Italiaanse rente stijgt: Hedgefondsen speculeren tegen ECB

Hedgefondsen en beleggers verwachten een verdere stijging van de rente in Italië en gaan daarom massaal short op Italiaanse staatsleningen. De rente is de laatste weken sterk opgelopen, vanwege politieke onrust in de aanloop naar nieuwe verkiezingen en verslechterde economische vooruitzichten. De Italiaanse economie is erg afhankelijk van Russisch gas en het IMF waarschuwde vorige maand al dat de economie van het land zonder Russisch gas meer dan 5% zal krimpen. Moet de ECB opnieuw ingrijpen?

Volgens cijfers van S&P Global Market Intelligence is de shortpositie in Italiaanse staatsleningen momenteel €39 miljard, de grootste shortpositie sinds januari 2008. De markt verwacht dus dat de rente nog verder zal oplopen. De afgelopen tien dagen steeg de Italiaanse 10-jaars rente al van 3 naar 3,6 procent, terwijl het land een jaar geleden nog voor 0,67% kon lenen. Deze rentestijging is niet alleen het gevolg van een krapper monetair beleid van de ECB, maar ook van grote economische en politieke problemen die boven Italië hangen.

Italiaanse rente schiet omhoog (Bron: Tradingview)

Nieuwe verkiezingen Italië

In juli viel de Italiaanse regering onder leiding van Mario Draghi, waarmee een einde kwam aan een periode van politieke stabiliteit. Volgens de laatste peilingen kunnen euro-sceptische partijen bij de aankomende verkiezingen op 25 september bijna de helft van de stemmen winnen. Deze partijen zijn niet alleen kritisch over de euro, maar ook over het Europese herstelplan van €200 miljard. Dat zorgt voor meer onrust op de obligatiemarkt.

Italië heeft een staatsschuld van meer dan 150% van het bbp en behoort daarmee tot de meest kwetsbare landen in de eurozone. In economisch goede tijden is de hoogte van de staatsschuld geen probleem, maar nu er een grote energiecrisis boven de markt hangt maken beleggers zich meer zorgen over de toekomstige verdiencapaciteit van de Italiaanse economie. Italië behoort samen met Duitsland tot de grootste afnemers van Russisch gas en heeft dus nu al te maken met forse prijsstijgingen.

Niet alleen de Italiaanse rente stijgt, ook het renteverschil met Duitse staatsobligaties neemt weer toe. In een jaar tijd verdubbelde het verschil van 120 naar 240 basispunten. En dat terwijl de ECB sinds kort actief intervenieert in de obligatiemarkt door afgeloste staatsobligaties van 'sterke' eurolanden als Duitsland en Nederland te herinvesteren in staatsschulden van de 'zwakkere' eurolanden.

Renteverschil staatsobligaties Duitsland en Italië (Bron: YCharts)

Wat doet de ECB?

Door de hoge inflatie zag de ECB zich genoodzaakt de rente snel te verhogen en het Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP) te staken. De centrale bank is inmiddels gestopt met het opkoopprogramma, maar houdt het balanstotaal op peil door alle staatsobligaties die afgelost worden volledig te herinvesteren in nieuwe obligaties.

Tot voor kort deed de centrale bank dat alleen in obligaties van dezelfde landen, zodat de samenstelling van de totale obligatieportefeuille gelijk bleef. Maar toen de rentes van de zuidelijke landen omhoog schoten voelde de centrale bank zich genoodzaakt in te grijpen. Christine Lagarde introduceerde flexibiliteit in het opkoopprogramma, wat er in de praktijk op neerkwam dat ze de opbrengst van afgeloste obligaties naar eigen inzicht kan herinvesteren. U raadt het al, vooral in Italiaanse staatsleningen.

ECB koopt meer Italiaanse en Spaanse leningen (Bron: Haver Analytics)

De ECB heeft zichzelf in een kwetsbare positie gebracht door zo opzichtig de Italiaanse staatsschuld te ondersteunen. Vanuit verschillende hoeken klinkt er dan ook luide kritiek op het monetaire beleid. Voormalig centraal bankier Nout Wellink schreef onlangs een opiniestuk voor het OMFIF, waarin hij felle kritiek uit op het monetaire beleid van de centrale bank. Hij waarschuwt dat de centrale bank in een situatie kan komen dat ze moet oordelen of een bepaalde rentestijging 'gerechtvaardigd' is of niet.

Hoe gaat dit verder?

Hedgefondsen en beleggers ruiken bloed en speculeren op een verdere rentestijging. Daarmee gaan ze er impliciet van uit dat de centrale bank er niet in zal slagen de rentes weer omlaag te brengen. Er staat veel op het spel, want het is de kerntaak van de ECB om fragmentatie van de Europese obligatiemarkt te voorkomen. Als de kapitaalmarkt het vertrouwen in de staatsobligaties van de zuidelijke landen verliest, dan valt ook het vertrouwen in de euro als veilige en liquide reserve.

De ECB moet dus wel ingrijpen om geloofwaardig te blijven, maar staat nu voor een dilemma waar ze niet zonder kleerscheuren uit zal komen. De markt zijn gang laten gaan betekent een nieuwe eurocrisis en mogelijk het uiteenvallen van de euro. Grijpt de ECB in door nog meer Italiaanse obligaties op te kopen, dan ondermijnt dat haar neutraliteit. Noordelijke eurolanden zullen zich benadeeld voelen, wat de solidariteit tussen eurolanden onder druk zal zetten.

Deze bijdrage is afkomstig van Geotrendlines