Hoe gaat de Central Bank Digital Currency er in Zweden uitzien?

Officieel heeft men in Zweden nog geen beslissing gemaakt over de vraag of er een Central Bank Digital Currency (CBDC) komt. Ook over het precieze ontwerp ontstaat nog veel mist in het Scandinavische land. Toch geven de rapporten van de Zweedse centrale bank, de Riksbank, een inkijkje in hoe het ervoor staat. In Zweden begon men al eerder met het testen van de digitale munt. Wat staat er precies in de rapporten?

Tokens of accounts

Eén van de interessante zaken waar in de rapporten over gerept wordt is dat de Riksbank zeer veel onderzoek doet naar een digitale munt die op een token gebaseerd is. Geld gebaseerd op een token is een vorm van digitaal geld waarbij de waarde fysiek of digitaal wordt vertegenwoordigd door een token. Die tokens kunnen vervolgens gebruikt worden om betalingen mee te verrichten. Niet alleen biljetten en munten zijn voorbeelden van tokens, maar ook cryptomunten worden vaak als tokens aangeduid, waarbij betalingen allemaal opgeslagen zijn. Kenmerkend aan een token is dat alleen het betaalmiddel in een transactie geverifieerd moet worden en dat er niet per sé informatie vereist is over de persoon die betaalt. Bij veel tokens is er een hoge mate van privacy voor de gebruikers.

Tokens verschillen dus van geld dat op een account wordt opgeslagen. Bij een token is het mogelijk om een hoge mate van privacy te hanteren, terwijl bij een account gebaseerd systeem vaak ook de gegevens van de gebruikers bekend zijn. Indien de centrale bank kiest voor een account-based CBDC, wordt een tegoed aangehouden op een rekening bij een financiële instelling, zoals een bank of een creditcardmaatschappij. In tegenstelling tot token-based geld, wordt de waarde van geld op een account niet opgeslagen op een fysiek object, maar worden saldi beheerd door een financiële instelling. Indien betalingen worden voldaan verlopen deze betalingen via de instelling en vertrouwt men dus op een derde partij.

Decentraal

De Zweedse centrale bank onderzoekt nu of de e-kronen als tokens kunnen worden uitgegeven, zo valt te lezen in het verslag van de eerste testfase in Zweden. In het model van de Riksbank is de centrale bank de enige partij die de e-kronen uitgeeft, maar verloopt de uitgifte wel via derde partijen. Daarom is dit ontwerp vergelijkbaar met de uitgifte van contant geld. Munten en biljetten worden ook uitgegeven door de centrale banken en verliepen lange tijd via commerciële banken, nu is geldmaat de cashdienstverlener.

De voornaamste taak van de Riksbank is het uitgeven van digitale tokens wanneer daarom wordt gevraagd. Ook is het aan de centrale bank om te bepalen welke partijen als intermediair, als participant, mogen functioneren en aan welke regels ze moeten voldoen. Deze tussenpartijen, bijvoorbeeld commerciële banken of betaaldiensten, kijken of de token is uitgegeven door de centrale bank en niet in eerdere transacties is gebruikt. Als de token geldig is, verwerken de banken de transacties en kunnen er nieuwe tokens worden aangevraagd of ingeleverd bij de centrale bank. Het netwerk is dus decentraal ingericht. Rekeninghouders hebben geen rekening of wallet uitstaan bij de centrale bank, maar bij een tussenpartij die controleert of de transactie conform de wetgeving is en de transacties daarna uitvoert.

Een mogelijk voorbeeld van hoe de tokens worden uitgegeven (Bron: Zweedse centrale bank)

Werking van de token

Tijdens een transactie met een token wordt een transactie goedgekeurd aan de hand van de informatie die de token verschaft. De tussenpartij checkt of de token is uitgegeven door de centrale bank en controleert tegelijkertijd of de token niet eerder is gebruikt. Na de transactie ontstaan er nieuwe tokens, aangezien een token in dit model maar één keer gebruikt wordt.

De Zweedse centrale bank gebruikt een scenario als voorbeeld waarin Maria een betaling doet aan Johan. Stel dat Maria een wallet heeft met een token die 100 kronen vertegenwoordigt. Maria wil in dit scenario voor 60 kronen goud kopen van Johan, die ook een wallet heeft, maar nog geen e-kronen bezit. Maria laat met een private key zien dat ze recht heeft de token te gebruiken. Als de transactie wordt goedgekeurd, worden er twee nieuwe tokens gecreëerd. één token van Maria die nog 40 kronen vertegenwoordigt en een tweede token van 60 kronen die Johan wordt toebedeeld.

Voorbeeld van een transactie met de tokens (Bron: Zweedse centrale bank)

Deze transactie wordt afgewikkeld door een derde partij, in dit voorbeeld Credit Suisse. Mocht deze bank onverhoopt failliet gaan, dan heeft dit volgens het laatste rapport van de Zweedse bank geen gevolgen. De tokens zijn in dit model geen claim op de tussenpartij, maar op de centrale bank. Een dergelijk ontwerp betekent ook dat er geen rente op de tokens wordt geheven.Of dit ontwerp ook daadwerkelijk wordt ingevoerd zal de tijd uitwijzen.

Het is ook mogelijk dat een faillissement wel betekent dat mensen hun geld kwijt raken, net zoals mensen geen recht meer hebben op de bankbiljetten die bij een bank in bewaring zijn gegeven als deze bank failliet is gegaan. CBDC’s worden dan dus een claim op de derde partij. Dit hangt echter af van het ontwerp van het digitale centrale bankgeld en dat kan per land verschillen.

Wallets

Volgens de Riksbank hangt de gelijkenis van CBDC met contant geld ook voor een deel af van de manier waarop de tokens worden opgeslagen. In theorie is het mogelijk om een evenknie van contant geld te creëren als tokens lokaal worden opgeslagen. Met een dergelijk ontwerp zijn offline betalingen mogelijk en kan er veel privacy worden gegeven aan de gebruiker. Dit hangt veelal af van de wetgeving. Het digitale geld lijkt in zo’n scenario al aardig op contant geld. Dat betekent ook dat men het geld kwijt is indien het apparaat waar de tokens op staan zoek raakt, of is beschadigd.

Als een token op het netwerk van de derde partij wordt opgeslagen zijn offline betalingen niet mogelijk en lijkt de digitale munt al veel meer op een bankrekening. Digitaal geld kan in zo’n scenario meer functies bieden aan gebruikers, zoals automatische overschrijvingen en een rekening die gekoppeld is aan een telefoonnummer, waardoor betalingen makkelijker worden. Gebruikers genieten in dit scenario waarschijnlijk wel minder privacy. Veel hangt dus af van het ontwerp van de munt.

Het is onwaarschijnlijk dat een centrale bank voor een ontwerp kiest waarbij gebruikers heel veel privacy genieten. Ook als er een CBDC komt die op een token gebaseerd is zullen banken transacties altijd moeten controleren op illegale praktijken. Centrale banken zullen niet snel een betaalmiddel introduceren waarbij men alle grip en controle verliest op het betalingsverkeer. De mate van privacy bij digitaal centrale bankgeld zal daarom ongeveer gelijk zijn als de privacy die we nu genieten met een normale betaalrekening.

e-Krona netwerk (Bron: Zweedse centrale bank)

Programmeerbaarheid

Over de programmeerbaarheid is veel te doen, ook in Nederland. Mensen zijn bang dat de overheid zich te veel gaat mengen en koopgedrag rigoreus aanstuurt. In theorie is het mogelijk dat CBDC’s geprogrammeerd worden, waardoor ze alleen in bepaalde winkels te besteden zijn. De Riksbank lijkt dit niet mogelijk de maken voor de e-kronen, zo valt te lezen in het meest recente rapport; ‘the Riksbank’s position is that any programmability on an e-krona should enable the development of efficient and user-friendly payment services, not limit or control the e-krona’s areas of use’.

De Zweedse centrale bank maakt dus gewag van conditionele betalingen, maar niet van conditioneel geld. Mocht geld zo geprogrammeerd zijn dat het alleen in bepaalde winkels kan worden uitgegeven, verliest het ook de functie van geld en wordt het meer een soort gift card, aldus de Riksbank. Ook de Bank of England wil programmeerbaarheid alleen mogelijk maken als dit vanuit de gebruikers wordt geïnitieerd.

Maar hoe zien conditionele betalingen er dan wel uit? Conditionele betalingen gaan dan lijken op smart contracts, waarbij een transactie alleen wordt uitgevoerd indien aan bepaalde eisen wordt voldaan. Zo gebruikt de Riksbank een voorbeeld waarin een auto wordt gekocht. De transactie wordt alleen uitgevoerd indien de klant het juiste bedrag overmaakt en als de auto op de naam van de klant staat. Tot die tijd is het bedrag dat de klant overmaakt als het ware bevroren. Pas als de auto op de naam van de klant staat verschijnt het geld op de rekening van de autodealer.

Conclusie

Er bestaat dus nog wel veel mist omtrent CBDC. Nog steeds is het onduidelijk of er daadwerkelijk een digital currency komt en hoe deze munt er dan eventueel uit gaat zien. Hoewel het waarschijnlijke ontwerp in Zweden nu een CBDC gebaseerd op een token is, zal de gebruiker niet veel verschil merken tussen een token of een account.

Toch is het wel interessant om de ontwikkeling van de digitale munt te volgen. De digitale munt van de ECB zal er waarschijnlijk anders uitzien dan die in Zweden, maar aangezien Zweden eerder is begonnen met het testen van de e-kronen, is het zeker interessant om ook naar het onderzoek in Zweden te blijven kijken.

De afbeelding boven dit artikel is afkomstig van Jernej Furman en is beschikbaar onder de Creative Commons 2.0 licentie