Doet de ECB er wel goed aan om de rente te verhogen?

Donderdag volgt er weer een persconferentie over de beleidsrente van de Europese Centrale Bank (ECB). Hoewel lange tijd werd aangenomen dat de rente wel weer zal worden verhoogd, ontstond er afgelopen week twijfel over de komende beslissing. De ECB is nu al meer dan een jaar bezig de rente te verhogen en dat beleid lijkt zijn vruchten af te werpen nu de inflatie hard afneemt. Maar is het wel verstandig van de ECB om de rente nog verder te verhogen nu de economie al begint af te koelen?

Inflatie

De inflatie kwam in augustus voor Nederland uit op drie procent, ruim lager dan de 17,1 procent die men vorig jaar september in de kranten kon lezen. Daarmee lijkt de inflatie nu langzaam richting een bevredigend niveau te bewegen, maar er moet wel een kanttekening worden geplaatst bij het huidige cijfer. Zo kwam econoom Han de Jong in zijn blog uit op een inflatiecijfer van 8,1 procent. Dit verschilt dus nogal van de drie procent inflatie van het CBS.

Het verschil zit in de manier waarop het CBS de inflatie meet. Het CBS stapte onlangs over op een nieuwe rekenmethode, waarbij de rol van energiecontracten veranderde. Waar voorheen de prijzen van nieuwe contracten werden gebruikt, wordt in de nieuwe methode ook naar de lopende contracten gekeken. Veel huishoudens merken aanvankelijk nog minder van duurdere energie, aangezien de prijs is vastgelegd in een contract. Daarom legt de nieuwe methode beter vast met welke prijsstijging huishoudens nu echt te maken krijgen.

 Het verschil tussen de twee methodes. (Bron: Rabobank)

Door het verschil tussen de twee methodes zou de inflatie veel te hoog uitvallen als men voor vorig jaar de oude methode gebruikt en voor dit jaar de nieuwe methode. Het officiële inflatiecijfer dat momenteel wordt gepubliceerd, geeft aan in hoeverre het prijsniveau op basis van de nieuwe methode hoger of lager is dan het prijsniveau een jaar eerder volgens de oude methode. Het is daarom te kort door de bocht om nu lyrisch te zijn over de drie procent inflatie in augustus die het CBS noteerde. De 8,1 procent inflatie die Han de Jong berekende schept een ander beeld over de prijsstijging. In dat geval is een nieuwe renteverhoging verstandig om de werkelijke inflatie het hoofd te bieden.

Toch zien we dat de inflatie wel aan het dalen is. Ook schreven we eerder over de basiseffecten. Dat betekent dat de inflatie, het verschil tussen het prijsniveau nu en een jaar geleden, de komende maanden zou kunnen dalen. De grootste prijsstijging vond in de zomer van 2022 plaats. De afgelopen maanden stegen de prijzen al minder hard. De inflatie valt dus waarschijnlijk lager uit als er langer dan een jaar is verstreken sinds de periode waarin de prijzen het hardst stegen. Han de Jong voorspelde in juli zelfs inflatiecijfers van rond de 0 procent in oktober.

Effect renteverhoging

Ook is het effect van de renteverhogingen merkbaar. Zo schreef het CBS afgelopen vrijdag dat de productie in Nederland ook in juli daalde. Het productieniveau lag in juli 2023 8,3 procent lager dan in juli 2022. Bedrijven halen de broekriem aan en teren vaker op hun voorraden, waardoor de productie daalt. Daar komt bij dat steeds meer bedrijven in zwaar weer belanden. Zo neemt het aantal faillissementen toe nu bedrijven te maken krijgen met hogere kosten. Ook moeten de bedrijven die in de coronacrisis belastinguitstel kregen nu beginnen met het terugbetalen van die steun, zo viel te lezen in het Financieel Dagblad.

 Het aantal faillissementen, dat nu toeneemt doordat de economie afkoelt. (Bron: Rabobank)

Economen van de Rabobank verwachten dat de Nederlandse economie de komende tijd doormoddert. Vooral het personeelstekort blokkeert de groei de komende jaren. Toch is van een erge recessie nog geen sprake, aangezien de werkloosheid met 3,6 procent in historisch perspectief heel laag is en waarschijnlijk ook laag blijft. Hoewel de economie nu twee kwartalen is gekrompen, stonden voor elke 100 werklozen 122 vacatures open. De arbeidsmarkt is dus nog steeds krap.

Ook de Europese Commissie kijkt minder positief naar de economische ontwikkelingen en stelde haar groeiverwachting bij voor de eurozone. De economische groei in Nederland blijft dit jaar haken op 0,5 procent en komt volgend jaar waarschijnlijk niet verder dan 1 procent groei. Ook de commissie voert het personeelstekort aan als reden voor de tegenvallende groei, evenals een lagere export. Als de rente nog verder omhoog gaat zou de groei nog lager kunnen uitvallen.

Duitsland

De laatste tijd kwam de Duitse industrie ook meermaals in het nieuws. Meerdere economen uitten afgelopen tijd hun zorgen over de industrie van onze oosterburen. De cijfers over de sector zijn namelijk al een tijdje reden voor somberheid. Ten opzichte van 2021, dus voordat de prijzen begonnen te stijgen, is de productie van de energie-intensieve industrie met twintig procent gedaald. Daar komt bij dat de andere belangrijke sector, de auto-industrie, het momenteel ook lastig heeft als gevolg van de concurrentie vanuit China. Volgens Han de Jong vindt er daarom een ramp plaats in ons buurland.

De productie in Duitsland loopt sterk terug, met name de energie-intensieve industrie. (Bron: Rabobank)

De Rabobank sluit zich hierbij aan. Volgens een artikel van de bank is de Duitse economie niet meer wat het ooit was. Waar Duitsland jarenlang profiteerde van goedkope arbeid en energie, zijn beide componenten aanzienlijk in prijs gestegen. En daar komt dus nog eens de toenemende concurrentie vanuit China bij. Het is de vraag of Duitsland de China kan tippen op het gebied van elektrische auto’s. De Rabobank schreef ook dat Nederland minder afhankelijk is van Duitsland dan voorheen. Hoewel Duitsland nog steeds onze grootste handelspartner is, exporteren we nu relatief meer naar Oost-Europa en Azië.

Rentebesluit

De ECB zit in een lastige situatie. Aan de ene kant moet het zich houden aan de primaire doelstelling; het handhaven van prijsstabiliteit. En met de nog altijd hoge inflatie waar huishoudens mee kampen lijkt een renteverhoging een logische stap. Ook in andere landen is de inflatie nog altijd te hoog. Zo bedroeg de inflatie in de eurozone in augustus 5,3 procent, nog altijd ruim boven het beleidsdoel van 2 procent. Ook is de kerninflatie, de prijsstijging zonder de sterk fluctuerende producten zoals voedsel en energie, nog altijd hardnekkig. Zo daalde de kerninflatie in Nederland nauwelijks en staat het cijfer voor augustus op 5,7 procent, vergeleken met 5,8 procent een maand eerder.

Voor Nederland zou een renteverhoging ook helpen tegen de oververhitting van de economie. De economie in Nederland is nog altijd overbezet. Volgens de Rabobank wordt er nu twee procent meer geproduceerd dan wat we eigenlijk maximaal kunnen produceren. Dit kan tijdelijk het geval zijn als werknemers overwerken of als onderhoud aan machines wordt uitgesteld, maar dit leidt op den duur tot verdere prijsstijgingen.

Aan de andere kant moet de ECB ook oppassen dat het de rente niet te lang verhoogt, waardoor we misschien langer dan nodig is de negatieve effecten merken. Door de rente te verhogen wordt de economie afgekneld. En aangezien de effecten met vertraging merkbaar zijn, zou de ECB nu met haar renteverhoging de recessie kunnen verergeren. Ook vorige periodes van renteverhogingen gingen gepaard met een flinke correctie op aandelenbeurzen. Een verdere renteverhoging bemoeilijkt de situatie in Duitsland mogelijk ook verder. En dat juist in een tijd waarin de Duitse industrie alle zeilen moet bijzetten. 

 Kijk ook eens een keer op ons YouTube kanaal

Namens Holland Gold interviewen Paul Buitink en Joris Beemsterboer verschillende economen en experts op macro-economisch gebied. Het doel van de podcast is om de kijker een beter beeld en houvast te bieden in een steeds sneller veranderend macro-economisch en monetair landschap. Klik hier om te abonneren.